Hıristiyanlarla ve Diğer Dinlerin Mensup­ları ile İlişkiler

Hz Peygamberin farklı din mensuplarına yaklaşımı

Peygamberimizin farklı inanç mensuplarıyla bir arada yaşama tecrübesinin temel ilkeleri nelerdir? Örnekler

Mekke döneminde müslümanların hıristiyanlarla yoğun teması Habeşistan’a göç dolayısıyla gerçekleşmiştir. Ayrıca bu dö­nemde, az sayıda da olsa tek tek İslâm’a giren hıristiyanlar olmuştur. Meselâ Ternimü’d-Dârî bunlardan biridir. Bu zat Medine döneminde Mescid-İ Nebİ’yi kan­dillerle aydınlatma usulünü ilk başlatarak Hz. Peygamberin hayır duasını almıştır. Medine içinde hıristiyan unsuruna rastlan­mamaktadır. Sadece Medine’nin yerlisi olan Araplar’dan Ebû Âmir-i Rahip adlı bir papazı anmak gerekir ki, bu papaz İslâm’a karşı çok şiddetli düşmanlık beslemiş ve çevirdiği entrikalar yüzünden Hz. Peygam­ber ona “fâsık” demiştir. Bedir savaşında müslümanların galibiyetini hazmedeme­yen bu kişi çevresindeki bir gurupla Mek­ke’ye gitmiş, Uhud savaşında Mekkeliler safında yer alarak, hemşehrileri olan Evs ve Hazrecliler’e Hz. Peygamber’i bırakmaları için çağrıda bulunmuş, ama bunu yaptığına pişman olmuştu. Çünkü bir tek müslüman bile Peygamberimizin yanından ayrılmamıştı.

Medine devrinde hıristiyanlarla ve diğer din mensupları ile temas, ya onların temsil­cilerinin Medine’ye gelmesi ya da Hz. Peygamber’in çeşitli seferlerde onların yurtla­rına ulaşması veya yöneticilerine mektup­lar göndermesi tarzında olmuştur.

Hz. Peygamber Hudeybiye anlaşmasın­dan dönünce barış ortamından yararlana­rak 6 zilhicce sonları- 7 muharrem ayı baş­larında komşu ülke hükümdarlarına ve yarımadadaki ileri gelen kabile reislerine mektuplargönderdi.
Bunlardan Bizans İmparatoruna Dihye b. Halifetü’l-Kelbî, İran Kisrasına Abdullah b. Huzâfe, Mısır Azizine Hatıb b. Ebî Beltea, Habeş Necaşisine Amr b. Ümeyye gönde­rildi. Hz. Peygamber mektuplarına Yüce Allah’ın adıyla başlıyor, O’na hamdü sena ediyor, şayet müslüman olurlarsa kurtuluşa ereceklerini, reddederlerse kendi ülkelerinde bütün insanların vebalini de omuzla­rında taşıyacaklarını hatırlatıyordu.
Bizans İmparatoru Heraklius’a giden elçi Hz. Peygamber’İn mektubunu ona Ku­düs’te ulaştırdı (7. hicri yıl sonları/m.629 yılı başlan). İmparatorun İsteği üzerine Mekkei tacirlerden Hz. Peygamber’i tanıyan birini aradılar, Ebû Süfyan’ı bulup getirdiler. Hükümdar Hz. Muhammed (s.a.) hakkında yeterli bilgi aldı ve mektubunu okuttu. Hz. Peygamber’İn şahsı hakkında olumlu ka­naat sahibi olan hükümdarda bir inanç ışığı belirmekle birlikte, kilisenin kendi aleyhine dönerek mevkiinden olacağı endişesiyle İslâm’a giremedi. Bununla beraber İslâm elçisine çok iyi davrandı.

Hz. Peygamber’İn elçisine iyi davranan­lardan biri de Mısır Azizi Mukavkıs’tır. O da müslüman olmadı ama Peygamberimize değer verdiğini göstermek üzere hediyeler gönderdi. Bunlardan biri Ester adlı bir katır, diğeri de Mâriye ve Sİrin adlı iki cariye idi. İkisi de Medine’ye ulaşmadan İslâm elçisi Hatıb’m etkisiyle müslüman olmuşlardı. Bunlardan Mâriye Hz. Peygamber’İn eşleri arasına girmiş ve oğlu İbrahim ondan dün­yaya gelmiştir. Şirin ise Şair Hassan’a ve­rilmiştir.

Kendisine İslâm’a çağrı mektubu yolla­nan hükümdarlar arasında Habeşistan Necaşisi’nin özel bir durumu vardır. Çünkü bu hükümdara, daha önce Habeşistan’a hicretleri dolayısıyla müslümanlardan İs­lâmiyet hakkında bilgi almış, hatta bazı kayıtlara göre Hz. Peygamber Mekke dö­neminde de kendisine bir mektup gön­dermiştir. Ayrıca Bedir savaşından sonra Mekkelİ müşriklerin Habeş hükümdarına e’çi yollayıp onu müslümanlar aleyhine kışkırtması girişimlerine karşı da Hz. Pey­gamber tarafından elçi gönderilip tedbir alınmıştır. Habeşistan Necaşisi Asharne’nin /Asham’ın müslüman olduğu rivayet edil­miştir. Yine bu yöndeki rivayetlere göre 9 <63i) yılında Ashame’nin öldüğü haberi gelince Hz. Peygamber ashabı ile musallaya çıkıp gıyabında onun cenaze namazını kılmıştır. Bu konuda Ebû Hüreyre’den ge­len bir rivayet şöyledir: “Necaşi öldüğü gün {Rasûl-i Ekrem) onun ölümünü bildirdi, sonra ashabı ile (mescidden) musallaya çıkıp dört tekbir getirdi (Tecrîd-i Sarîh et-Tercümesi, iv, 303}. Belirtmek gerekir ki, Hz. Peygamber’İn gaip namazı kıldığı husu­sunda fikirbirliği bulunmakla beraber, bunun Necaşi için kılındığı noktasında bilgin­lerin görüş ayrılığı vardır.
Öte yandan Habeşistan’da yaşayan müslümanların etkisiyle ihtida eden Habe-şîler’in olduğu muhakkaktır. Bununla bera­ber bu konuda bir sayı vermek zordur.
Komşu devlet hükümdarlarından İran hükümdarı Hüsrev Pervİz İse, Hz. Peygam­ber’İn elçisine çok kötü davranmıştır. Yüce Allah’ın ve Hz. Muhammed (s.a.)’in adının kendi adından önce yazılmasına hiddet­lenmiş ve mektubu yırtıp atmış, üstelik “Geleneklere göre elçi öldürmek yasak olmasaydı buradan sağ çıkamazdın” tar­zında sert bir ifade ile İslâm elçisini azarla-mıştır. Bu durum Hz. Peygamber’e ulaştı­rıldığında “-Allah da onun hükümdarlığını parçalasın!” dediği rivayet olunur. Esasen bu sıralarda Hüsrev Perviz, Ninova’da Bi­zans karşısında aldığı yenilginin acısı İçinde idi. Bu olaydan kısa bir süre sonra da (27 Şubat 628’de) oğlu tarafından bir suikastle öldürülmüştür.
Necran hıristiyanları ile yapılan görüşme­lerin Hz. Peygamber’İn hıristiyanlarla ilişki­leri çerçevesinde özel bir önemi vardır. Bu görüşme Necran Hıristiyan heyetinin Me­dine’ye gelmesi ile gerçekleşmiştir. Hz. Peygamber’İn önce onlara (8-9/630-631) bir mektup gönderdiği sanılmaktadır. Hz. Peygamber, bu mektubunda onları yaratıklara tapmaktan vazgeçip Allah’a kulluk ve ibadet etmeye çağırıyor ve ittifak anlaşma­sına davet ediyor, aksi halde cizye ödeme­leri gerektiğini, bunu da yerine getirmez-lerse kendilerine savaş açacağını bildiriyor­du.
Bunun üzerine Necran hıristiyanları Midras (okul-mahkeme) başkanının yöne­timinde altmış kişilik bir heyet halinde Medine’ye geldiler. Hz. Peygamberle Necran papazları arasında uzun tartışmalar oldu. Âl-i İmrân sûresinin ilk seksen dokuz âyetinde tartışmalara işaretler vardır.
Kur’ân-ı Kerîm’de belirtildiği üzere, Allah Tealâ, Hz. Peygamber’den, bu tartışmala­rın sonunda Ehl-i kitab’a seslenmesini istiyordu: “Geliniz, aramızda ortak bir esas­ta birleşelim, yalnız Allah’a ibadet edelim. O’na hiçbir şeyi ortak koşmayalım. Allah’ı bırakıp da birbirimizi Rab tanımayalım (Âl-i imrân 3/64).

Papazların hakikati kabulden kaçınmaları üzerine, “mübâhele” âyetinde (Âl-i imrân 3/61) açıkladığı gibi “Allah’ın lanetinin yalancılar üzerine olmasını dileme” ye (karşılıklı lâ-netleşmeye) davet edildiler.
Kur’ân-ı Kerîm’in açıkça meydan okuma­sı üzerine Necran heyeti, kendi aralarında uzun bir müzakereden sonra tartışmadan geri çekilmeye ve İslâm devletinin hakimi­yetini kabul edip cizye ödemeye razı oldu­lar ve bir anlaşma imzalayarak ülkelerine döndüler. Bu anlaşmada yıllık olarak İslâm devletine Ödeyecekleri vergiler belirtiliyor, İslâm elçilerine iyi davranılması gerektiği hatırlatılıyor, malları, canlan ve dinî hayat­larının tamamen İslâm devletinin güvence­si altında olacağı belirtiliyor, İktisadî hayat­ta riba (faiz) yasaklanıyor, ribaya girildiği takdirde Hz. Peygamberin koyduğu gü­vencenin ortadan kalkacağı İfade ediliyor­du.
10 (632) yılı başlarında Hz. Peygamber Halid b. Velid’İ Necran bölgesinde Belharisler’den müşrik olanlara gönderdi. Onlardan İslâm’ı kabul edenler oldu. Böl­gede İslâm’ı yayma faaliyetlerine hız veril­di, vali ve mürşidler gönderildi.
Güney bölgelerinde (Yemen-Hadramut) İslâm’ı yayma çalışmalarında birçok bilgin sahabilerle birlikte Hz. Ali ve Muaz b. Ce-bel’in emek ve hizmetleri önemlidir. Bu faaliyetler sonunda g (631) yılı ortalarına doğru Ruhalar ve Himyeriler’den birçok kabile ve aile reislerinin İslâm’a girdikleri ve bu yolda elçi teatisinde bulundukları görül­dü.
İslâm devleti Medine döneminde yarı­madanın güneyinde (Yemen-Hadramut-Uman), kuzeyinde (Dicle-Fırat arası Hire, Enbar ve civarı) ve doğu sahillerinde (Bah-reyn-el-Hasa) bulunan Temîmler, Abdülkayslar ve Hacer halkıyla ilişkiler kurmuş, Hz. Peygamber buraların halkları­nı İslâm’a davet eden mektuplarla elçiler yollamıştır. Özellikle Bahreyn (el-Hasa) bölgesinde Alâ b. el-Hadramî’nin h. 8-9 (629-630) ve devamı olan yıllarda Hz. Pey-gamber’in talimatı doğrultusunda önemli çalışmaları vardır; burada hızlı denilebile­cek bir İslâmlaşma göze çarpmaktadır.

Basra’nın kuzey batısında Bekr b. Vailler, bunların akrabası olan BenîTağlîbler, Necd bölgesinin büyük kabilelerinden Benî Hanî-feler, doğu Arabistan sahillerinin en güne­yinde Uman ve yarımadanın en kuzeyinde­ki Semave halkı zaman zaman İran’ın sö­mürgeci yönetiminin etkisi altında bulunuyordu.
Hiç kuşkusuz Hz. Peygamber bu bölge insanlarıyla da ilişki kurmuş, mektup ve elçiler yollamak suretiyle özellikle mahalli reisleri etkilemeye çalışmış, onlara iltifat etmiş, payeler ve şerefler vermiştir. Bu tür politikanın çok olumlu sonuçları görülmüş ve Hz. Peygamber’in vefatına doğru yarı­madanın en ücra köşelerine bile İslâm’ın sesi ulaştırılmıştır.
Hz. Peygamber’in hayatında hıristiyanlarla ilişkiler çerçevesinde savaş durumu ile ilgili iki olayın ayrı bir önemi vardır. Bunlardan Mute savaşı, Hz. Pey­gamber’in Haris b. Umeyr adlı elçisinin Gassanî hıristiyan Araplarının reisi Şurahbil b. Amr tarafından öldürülmesi üzerine çıkmıştır (8 Cemaziyulevvel/629 Ağustos-Eylül) . Diğer olay ise, Bizans İmparatorluğumun Arap hıristiyanları da yanına alarak büyük bir ordu İle Medine’ye kuzeyden saldıracağı haberi üzerine Hz. Peygamber’in g Re­cep/630 Ekim-Kasım’da tertip ettiği Tebük seferidir.

Medine’de başkanlık hesaplan yapmakta olan Abdullah b. Übey b. Selûl (kısa okunu­şu ile İbn Übey), hicret ve Hz. Peygamber’e Medineliler’in kucak açması ile birlikte hayal kırıklığına uğramıştı. Artık o, dıştan inanmış gibi görünüp içinden İslâmiyet’e ve müslümanlara düşmanlık besleyen müna­fıkların reisi durumundaydı. Mekke’de Ebû Cehil’in yeri ne ise Medine döneminde de ‘bn Übey’in yeri o idi, hatta bu, daha tehli­keliydi. Çünkü dıştan müslüman gibi görü-nüyor, içinden ise inkâr ettiğinden her ‘irşatta müslümanların kuyusunu kazmaya Çalışıyordu. İftiralarını Hz. Ayşe’nin namu­suna dil uzatmaya kadar vardırmış, yahudilerle işbirliği yapmış, dışarıdan saldı­rı girişiminde bulunan müşrik ve hıristiyan Arap kabileleriyle Rumları müslümanların aleyhine tahrik etmiş, İslâm düşmanlarını her zaman cesaretlendirmeye çalışmıştır. Ayrıca içte Evs-Hazrec arasındaki eski kavgaları hatırlatmak İçin çok uğraşmış, bazan kan yakınlığı noktasından yaklaşa­rak her iki zümreyi muhacirler aleyhine tahrik etmek istemiştir. Bütün bunların yanısıra, İbn Übey’in adamları her savaş Öncesinde müslümanların cesaretini kır­mak istemişler, katıldıkları savaşlarda da muhakkak çeşitli bahanelerle bozgunculuk çıkartmışlardır. Kısaca, Medine döneminde içeride İslâm aleyhine meydana gelen her gelişmede bu kişinin elinin bulunduğu söylenebilir.
MünafıklarTebükseferi öncesinde papaz Ebû Âmir-i Rahib’in teşvikiyle bir mescid yaptırmışlardı. Yaşlıların Mescid-i Nebî veya Mescid-i Küba’ya gidemedikleri ba­hanesiyle inşa edilen bu mescidin yapılma­sında asıl amaç şudur: Medine dışına kaç­mış olan ve Hz. Peygamber tarafından fâsık diye nitelendirilen Ebû Âmir-i Rahib orada münafıklarla gizlice buluşarak, müslümanların aleyhine planlar yapacak, dışarıdan da hıristiyanların desteğini sağla­yarak müslümanlara ansızın hücum ede­cekti. Nitekim münafıkların, mescidini “zarar vermek, inkâr etmek, müminlerin arasını ayırmak, Allah ve Peygamberine karşı savaşanlara daha önceden gözcülük yapmak” üzere yaptıklarını, fakat “bizim maksadımız iyiliktir” diye yemin ettiklerini, aslında bunların yalancı olduklarını Allah Tealâ bildirdi (et-Tevbe 9/107}.
Hz. Peygamber Tebük seferine gidilirken açılış İçin başvuranlara sefer dönüşünde mümkün olabileceğini bildirmişse de bura­nın görünüşte mescid ama gerçekte bir fesat ocağı olduğu âyetle bildirilince ashabtan iki kişiyi göndererek bu münafık topluluğun mescidini yıktırdı.

Genellikle savaşlardan kaçan ve bu hu­susta mazeret uydurma siyaseti güden münafıklar Tebük seferinde de aynı tutu­mu izlediler, hatta müslümanların katılımı­nı azaltmak için olumsuz propaganda yap­tılar. Ancak, olup bitenlerden haberdar olabilmek için az sayıda münafık bu sefere katıldı ve bunlar her fırsatta bozgunculuk yaptılar.

Hz. Peygamber, Tebük seferi dönüşünde Mescid’de şükür namazını kıldıktan sonra mazeretleri sebebiyle sefere katılamayan müslümanların tebriklerini kabul etti. Mü­nafıkları da siyaset gereği dinledi; aslında onların sahte mazeret uydurduklarını ve yalan söylediklerini biliyordu (Tevbe 9/94-97).
Hz. Peygamberin idam edilmeyi çoktan haketmiş olan bazı münafıkları ve özellikle İbn Übey’i cezalandırmaması, böyle bir ceza vermekten aciz oluşundan ötürü de­ğil, onun İslâm’ın tebliğinde izlediği ince siyasetin bir gereğiydi. Çünkü Araplarda asabiyet anlayışı çok kuvvetliydi. İnsanlar hâlâ soy-sop güderek bazı değerlendirme­lere gidebilirlerdi. Şekilde müslüman gö­ründükleri için bunlara verilecek ceza dışa­rıya yanlış yansıtılabilirdi. Üstelik, dıştaki müşrik, yahudi ve hıristiyanlardan oluşan düşman tehditleri içte ihtilafsız bir toplu­mun varlığını zaruri kılıyordu.
İbn Übey’in oğlu Abdullah ise babasının tam aksine olgun bir müslümandı. Hatta, verilecek bir cezanın infazı tarzında bile olsa babasının başkası tarafından Öldürül­mesi halinde o müslüman kardeşine karşı içinde bir kin duygusu kalabilir endişesiyle Hz. Peygamber’e başvurmuş, bir ceza ver­mek gerekiyorsa onu kendi eliyle yapması­nın uygun olacağını söyleyebilmişti.
İbn Übey 9 Şevval (631 Ocak) ayında öl­dü. Oğlu Abdullah, durumu Hz. Peygam­ber’e ilettiğinde kefen olarak gömleğini verdi. Cenazesi hazır olduğunda da gidip namazını kıldırdı. Hz. Ömer İtiraz etmek İstediyse de durum değişmedi. Hz. Pey­gamber Tevbe sûresinin 80. âyetinde belir­tilen seçim hakkını kullanıyordu. Ancak, bu uygulamadan hemen sonra, münafıklığı açıkça bilinen kişilerin namazının kılınması bir âyet ile yasaklandı (et-Tevbe 9/84).
Bazı yazarlarca Hz. Peygamber’in, göm­leğini vermesinin vaktiyle İbn Übey’in Be-dir’de esir düşen Hz. Abbas’a temiz elbise­sini vermesinin karşılığı olduğu, namazını kılmakla da geride kalan münafıkları şaşır­tarak onların İslâm’a dönmelerini sağlamak istemiş olabileceği ve nitekim bu sonuca ulaşılmış bulunduğu belirtilir (Tecrîd, IV, 345-346).

Hz Muhammedin hayatı hakkında uzun araştırma

Hıristiyanlığın kutsal kitapları

BENZER KONULAR:

• Peygamberimizin Hristiyanlarla ve diğer din mensupları ile ilişkileri
• Peygamberimizin (s.a.v.) diğer dinlere mensup insanlarla ilişkileri nasıldı?
• Sui zanın caiz olduğu durumlar
• Peygamberimizin Yahudilerle ilişkileri