Merhamet etmek, acımak, esirgemek, korumak, affetmek, bağışlamak, nimet vermek, ikamet etmek ve kadının rahminden şikâyet etmesi anlamlarındaki “r-h-m” kökünden türeyen rahîm kelimesi sözlükte, çok merhametli olan demektir.Kur’ân’da 114 defa geçen rahîm kelimesi, bir âyette “rahîm” şeklinde (Tevbe, 9/128) Hz. Muhammed’in (a.s.), bir âyette “ruhamâ'” şeklinde (Fetih, 48/29) Hz. Peygamber ve müminlerin sıfatı olarak kullanılmıştır.

Rahîm ismi rahmân ismine göre daha özeldir. Sadece imân edip sâlih amel işleyenlere, muttakî ve muhsinlere yöneliktir. Dünyada sadece müminlerin güzel amellerine sevap verir, âhiret nimetlerinden yararlandırır, onlardan razı olur ve onları cennetine koyar. Mümin olmayanlar, Allah’ın dünyadaki nimetlerinden yararlanırlarsa da âhiretteki nimetlerinden mahrum kalırlar.

“Rahmân” ve “rahîm” kelimelerinin bu anlamı sebebiyle Allah, dünya ve âhiretin, mümin ve kâfir herkesin rahmanı, âhiretin ve müminlerin rahîmi denilmiştir.

Allah’ın rahmetinin her şeyi kuşattığı, âhirette ise sadece müminlere merhamet edeceğini âyetlerde bildirilmiştir (A’râf,7/156).

Peygamberimiz (a.s.), yüce Allah’ın cennete, “…Sen benim rahmetimsin”, cehenneme de “sen de benim azabımsın…” dediğini bildirmiştir (Buhârî, Tevhid, 25. VIII, 186).

Allah’ın azabı da merhameti de çoktur. Bu hususu, Peygamberimiz (a.s.), şöyle bildirmiştir: “Eğer, Allah katındaki cezayı bilseydi, hiçbir mümin cennete gireceğini ummazdı. Eğer rahmetinin çokluğunu bilseydi, hiçbir kâfir cennetten ümidini kesmezdi.” (Müslim, Tevbe, 23); “Allah, rahmeti yüz parça yapmış, bunun doksan dokuzunu kendisinde tutmuş, bir parçasını yer yüzüne indirmiştir. Bu bir parça rahmet sebebiyle yaratıklar birbirlerine merhamet ediyorlar. O kadar ki hayvanlar, yavrularına zarar verir korkusuyla ayaklarını kaldırmaktadırlar.” (Müslim, Tevbe, 17, 19; Buhârî, Edeb, 19).

Allah, merhametlilerin en hayırlısı (Mü’minûn, 23/118) ve en merhametlisidir (Yûsûf, 12/64).

Allah, dilediğine rahmetini ihsan eder (Bakara, 2/105). Ancak Allah Kur’ân’da; muttakilere (Hadîd, 57/28), sâlihlere (Câsiye, 45/30), Kur’ân’a sarılanlara (Nisâ, 4/175) itaakârlara (Âl-i İmrân, 3/132), namaz kılanlara (Nur, 24/56), zekatını verenlere (A’râf, 7/156), muhsinlere (A’râf, 7/56), mallarından Allah yolunda infak edenlere (Tevbe, 9/99), musibetlere sabredenlere (Bakara, 2/155-157), emr-i bi’l-ma’ruf ve nehyi ani’l-münker yapanlara (Tevbe, 9/71), Allah yolunda cihat edenlere (Bakara, 2/218), kötülüklerden korunanlara (Mü’min, 40/7-9), okunan Kur’ân’ı dinleyenlere (A’râf, 7/204) ve âhiretten korkanlara (Zümer, 39/9) merhamet edeceğini bildirmiştir.

Peygamberimiz (a.s.) de, “Allah, ancak merhametli olanlara rahmetini ihsan edecektir.” (Buhârî, Cenâiz, 33), “Rahman, merhamet edenlere merhamet eder. Yer yüzündekilere merhamet edin (o zaman) göktekiler de size merhamet eder.” (Ebû Dâvûd, Edeb, 66), “İnsanlara merhamet etmeyene Allah merhamet etmez.” (Buhârî, Tevhît, 2), “Küçüklerimize merhamet etmeyen, büyüklerimizin hakkını tanımayan bizden değildir (bizim sünnetimizi terk etmiştir).” (Ebû Dâvud, Edeb, 66) buyurmuştur.

Diyanet dini kavramlar sözlüğü