S. 1. Şahitlik nedir?

C. 1. Şahitlik sözlükte, muttali olma görme tanık olma demektir.
Istılahta: Bir kişinin başka bir kişi üzerinde hakkı olduğuna dair, şahi dim sözüyle yapılan ihbardır.

S. 2. Şahitliğin kaç rüknü vardır?

C. 2. Beş rüknü vardır: Şahit, lehine şahitlik edilen kişi, şahitliği yapı lan şey, aleyhine şahitlik yapılan kişi ve sıyga.

S. 3. Şahitliğin hükmü nedir ve şahidin şartları nelerdir?

C. 3. Şahitliği yüklenip eda etmek, farz-i kifayedir ve şahidin alu şartı vardır: Hür, mükellef, konuşur, uyanık, dindar ve zahiren mürüvvet sahibi olmalıdır.

S. 4. Hangi hallerde körün tanıklığı kabul edilir?

C. 4. Alu yerde kör kişinin şahitliği kabul edilir: Nesep, ölüm, mutlak mülkiyet, talak, kadı mütercim olarak alırsa çeviri, mazbut bir şey hususun da’ ve kör olmadan önceki tanıklığı kabul edilir.

S. 5. Rivayet ile şahitlik arasında ne fark vardır?

C. 5. Hüküm ve şartlar açısından ikisi eşittir, ancak haber verilen şey genel olup belli bir kişiye özel değilse rivayet, aksi ise şahitliktir.

S. 6. Şahitlerin sayısı kaçtır ve türleri nelerdir?

C. 6. Haklarda şahitlerin sayısı ve türü:
a – Insan hakları:
1. Mal hakkında olmayan tanıklık: Nikâh, talak ve hadler gibi ko nularda sadece iki erkeğin tanıklığı kabul edilir.
2- Mal hakkında olan tanıklık: Burada iki erkek veya bir erkek iki kadının ya da bir erkek ve yemin tanıklığı kabul edilir. Buna alışveriş, havale ve vakıf örnektir.
3- Erkeklerin muttali olmadığı haller: Hamilelik, doğum, bakire lik ve emzirme gibi konularda iki erkek veya bir erkek iki kadın ya da dört kadının tanıklığı kabul edilir.
b – Allah hakları:
1- Zina: Bu konudaki tanıklar dört erkekten az olamaz. Aynı şey livata için de geçerlidir.
2- Zina dışındaki hadler: İki erkeğin tanıklığı kabul edilir.
3- Ramazan, Şevval ve hac hilali: Bir erkeğin şahitliği kabul edi lir. tanıklığı kabul edilir.
Kendine bir menfaat çekenin veya zarar def edenin tanıklığı kabul edilmez.

S. 7. Şahitlikten dönmenin hükmü nedir?

C. 7. Tanıklar doğru söylüyorsa dönmeleri haramdır. Çünkü hakların zayi olmasına neden olur ve şahitliği ketmetmek sayılır. Ancak yalan söyle mişlerse dönmeleri vaciptir, çünkü yalancı şahitlik yapmış ve bu da büyük günahlardandır.

S. 8. Şahitlikten dönüldüğünde buna ne terettüp eder?

C. 8. Tanıklık yaptığı hususta tanıklıktan dönerse, bu ya karardan önce olur ya da sonra. Karardan sonra olursa bu da ya mal v.b haklar alındıktan sonra olur ya da önce, böylece üç durum oluşur. Bunlar özetle açıklayalım:
Karardan önce tanıklıktan dönmek: Hâkim karar vermeden önce dönerse, tanıklığıyla karar verilemez. İkinci defa tanık olup olmamak ve tanılığın mal veya ceza hakkında olması fark etmez. Çünkü hâkim birinci tanıklıkta mi, ikinci tanıklıkta mi yoksa tanıklıktan dönüşte mi doğru söy lediğini bilemez. Bu durumda tanıklılığın doğruluğu ortadan kalkar. Keza sabit bir şey -birinci tanıklık, ikinci tanıklık, tanıklıktan dönüşte- tanıklığı- ni yalanlarsa yine bu tanıklıla karar verilmez. Çünkü yalancının şahitliğiyle karar vermek caiz değildir. Zina şahitliğinden dönerlerse iftira cezası alırlar, çünkü aleyhine tanıklık ettikleri kişiye iftira atmış olurlar.
Karardan sonra, haklar alınmadan önce tanıklıktan dönme: Bu du rumda tanıklık mal hakkındaysa karar yerine getirilir. Mal, aleyhine şahitlik edilen kişiden alınır. Çünkü hüküm tamamlanmıştır ve mal konusundaki karar şüpheyle düşmez, tanıklıktan dönmek de bu hükmü etkilemez. Eğer karar ceza hususundaysa, gerek zina gibi Allah hakkı ve gerekse iftira gibi kul hakkı olsun, şahitler uygulamadan önce dönerlerse yerine getirilmez. Çünkü cezalar şüpheyle düşer, tanıklıktan dönme de bir şüphedir.
Karar verilip uygulandıktan sonra tanıklıktan dönme: Karar verilip
haklar yerine getirildikten sonra şahitlikten dönülürse, hüküm bozulmaz.
Çünkü durum kesinleşmiştir ve şahitlikleri doğru, dönüşleri yalan veya aksi olabilir. Bir durum diğerinden daha öncelikli değildir, şüpheli ve karışık bir
durum için karar bozulmaz. Bu dönüşe aşağıdaki hükümler terettüp eder: Aleyhine tanıklık ettikleri kişiden alınan hak cezaysa, örneğin can veya organlarda kısas veya riddette öldürme ya da zinada recim olup had edilen kişi ölür ve sonra dönerlerse; bilmedikleri halde kasten tanık olduklarını veya kasten yalan söylediklerini söylediklerini itiraf etmeleri halinde kısas edilirler. Veya sayılarına göre mallarından alınacak muğallaza diyeti öder ler, çünkü aleyhine taniklık ettikleri kişinin ölümüne sebebiyet vermişlerdir.
Bain talak veya lian hakkında şahitlik edip kadı eşleri ayırdıktan sonra tanıklıktan dönerlerse, ayrılık devam eder. Çünkü dönüşteki sözlerinin hem yalan ve hem de doğru olma ihtimali vardır, muhtemel sözle karar düşmez. Ancak erkeğe mihri misil verirler çünkü verdikleri zararın bedeli budur. Eğer bir mal hakkında tanıklık eder ve karar verilip mal alındıktan sonra dönerlerse, verdikleri zararın bedeli olarak aleyhine tanıklık ettikleri kişiye bu malı borçlanırlar.

Kolay Şafi fıkhı
itisam yayınları