KURBAN

şafi mezhebine göre kurbanın hükmü nedir?

1. Kurbanın Meşrûiyeti ve Hükmü

“Kurban” sözlükte “yaklaşmak”, “Allah’a yakınlık sağlamaya vesile kılınan şey” anlamına gelir Dinî bir terim olarak kurban, ibadet maksadıyla belirli vakitte (Kurban bayramı günlerinde) belirli şartları taşıyan hayvanı usulünce boğazlamak ya da bu şekilde boğazlanan hayvan demektir Arapçada bu şekilde kesilen hayvanı belirtmek üzere kullanılan fıkıh terimi “udhıyye çoğulu “edâhıyy”) ve “dahıyye” (çoğulu “dahâyâ”)dir
Kurbanın meşrûiyeti konusunda delil Kevser sûresidir
إنا أغطيناك الكؤثر )۱( فصل لربك وانحز )۲( إن شانك هو الأبتر
O [Ey Peygamber!] Biz sana Kevseri verdik (vahiy, peygamberlik gibi birçok büyük nimet lutfettik). Öyleyse sen de (müşriklerin aksine] sırf rabbine ibadet et ve kurban kes. Hiç şüphen olmasın ki asıl sana dil uzatanların soyu kesiktir.
Hz. Peygamber (s.a.v.) şöyle buyurmuştur:
ما عمل ابن آدم يؤم الخر عملا أحب إلى ال له عر وجل، من هرافة دم، إثه ليأني
القيامة، بقرونهَا، وأظلافها، وأشعارها، وإن الدم، ليقع من ال له عر وجل،
بمكان قبل أن يقع على الأزض، فطيئوا بها نفا
O Ådemoğlu kurban bayramı gününde Allah’a kan akıtmaktan daha sevimli gelen bir amel işlememiştir. Kesilen kurban kıyamet gününde boynuzları, tırnakları, tüyleriyle birlikte mahşer meydanına gelir. Kurbanın kanı yere düşmeden önce Allah katında uygun yere gider, öyleyse kestiğiniz kurbandan hoşnut olun.14)
(914) Ibn Mâce, Edâhi, 3.

Bir hânede birden fazla kimse yaşıyorsa bunların tümü için bir kurban kesmek sünnet-i müekkededir.
Kurban ibadeti ile yükümlü olan kimse Müslüman, hür, aklı başında, ergenlik çağına ulaşmış ve kurban kesebilecek maddi imkâna sahip olan kişidir.
Kurban kesebilecek maddî imkân, kişinin kendisi ve bakmakla yükümlü olduğu kimselerin bayram süresince yeme-içme gibi ihtiyaçları haricinde kurban kesebilecek kadar mal veya paradır.
Kurban yükümlülüğü açısından göçebe olan ile şehirde yaşayan, yolcu olan ile ikamet halinde olan, hacda olan ile olmayan eşittir.
Kurban kesmek, bedelini sadaka olarak vermekten daha üstün bir iştir.
İmam Şafiî “bir kimsenin kurban kesmeye gücü yetiyorsa onun kurban kesmesine ruhsat vermem” demiştir. Bundan, kesme gücü olan kişinin kurbanı terk etmesinin mekruh olduğu anlaşılır.
Kurban kesecek olan kimsenin zilhicce ayının ilk on gününde kurbanını kesinceye kadar saçlarını ve tırnaklarını kesmemesi sünnettir.
Kişi kurban kesimini biliyorsa kurbanını kendisinin kesmesi sünnettir. Kadınin ise başkasını vekil kılması sünnettir.
Ister bir özür isterse başka bir sebeple kişi kendi kurbanını kendisi kesmiyorsa bile kurbanının yanında bulunması sünnettir. Çünkü Hz. Peygamber (s.a.v.), kızı Hz. Fâtuma’ya (r.a.) şöyle buyurmuştur:
يا فاطمة قومي إلى أضحيتك فاشهديها فإنه يغفر لك عند أول قطرة تفطر من
دمها كل ذنب عمليتيه وقولي: إن ضلاتي ونشکي ومحياي وم ماتي له رت
العالمين لا شريك له وبذل أمرث وأنا من المشلمين
O Fâtıma! Kalk da kurbanının başında bulun. Kurbanın kanının ilk damlasıyla birlikte senin geçmiş günahların affolunur[Kurbanın başında şöyle de: Benim namazım, kurbanım, hayatım ve ölümüm âlemlerin rabbi olan Allah içindir, O’nun hiçbir ortağı yoktur. Bana böyle yapmam emredildi. Ben Müslümanların ilkiyim. “915)
(915) Müstedrek, el-Edahi, 7525.

1. Kurbanlık Hayvanlar

a. Kurban Edilebilecek Hayvan Türleri

Kurbanlık hayvanlar deve, sığır, koyun ve keçidir. Yüce Allah şöyle buyurmuştur:
ولكل أقة جعلنا منسكَالِيذكروا اشم ال له على ما رزقهم من بهيمة الأنعام فإلهكم إله واحد قَله أشلموا وبشر المحبتين
O Biz geçmişteki her [mümin/Müslüman] topluma da kurban kesmeyi gerekli kıldık ki Allah’ın kendilerine rızık olarak bahşettiği hayvanları keserken O’nun ismini ansınlar. [Unutmayın ki] sizin ilahınız/tanrınız tek gerçek ilah/tanrı olan Allah’tır. O halde bütün benliğinizle O’na teslim olun; kurban keserken yalnız O’nun adını anın. [Hac, 22/33]

b. Kurbanlık Hayvanların Yaşları

Koyun bir yaşını bitirip iki yaşına bastığında kurban edilebilir. Bir yaşını doldurmadan önce ilk dişlerini düşürmüş olsa o da kurban edilebilir.
Keçi iki yaşını bitirip de üç yaşına bastığında kurban edilebilir.
Deve beş yaşını tamamlayıp da altı yaşına bastığında kurban edilebilr.
Sığır iki yaşını tamamlayıp da üç yaşına bastığında kurban edilir. Vahşi sığırdan kurban olmaz.
Kurbanlık hayvan erkek de dişi de olabilir, bununla birlikte erkek olması daha faziletlidir. Ayrıca erkek hayvanın eti daha güzel ve lezzetli olur.

c. Kurbanlık Hayvanlara Ortak Olunması

Büyükbaş hayvanlar yani deve ve sığıra hem kurban bayramında kesilen kurbanlıklar için hem de hacda kesilen kurbanlıklar için yedi kişiye kadar ortak olunabilir.
(+)- Câbir (r.a.) şöyle demiştir:
Resûlullah (s.a.v.) ile birlikte hac için telbiye getirerek yola çıktık. Hz. Peygamber (s.a v.) bizden yedi kişinin bir sığı ve deve üzerinde ortak olarak kurban kesmemizi emretti l6) (916) Müslim, Hac, 62

Bir büyükbaş hayvana birden fazla kişi ortak olduğunda bunların ibadette de iştirak etmeleri gerekmez, buna göre ortakların bir kısmı kurban kesme niyeti ile bir kısmı ise et niyetiyle bir büyükbaş hayvana iştirak edebilir.
Koyun, keçi gibi küçükbaş hayvanlar yalnızca bir kişi adına kesilebilir. Bir kimse kendisi ve ailesi için bir küçükbaş hayvan kesse veya başkasını hayvanın sevabına ortak etse kurban caiz olur. Nitekim Hz. Peygamber (s.a.v.) iki koç kesip şöyle dua etmiştir:
O Allah’ım bunu Muhammed, Muhammed’in ailesi ve Muhammed’in ümmeti adına kabul et.17)
Iki şahıs iki koyunda yüzdeli hisse üzerinden ortak olsalar bu iki koyun iki şahıs adına kurban olmaz. Yine yediden fazla kişi iki sığır üzerinde yüzdeli hisse ile ortak olsalar bu yeterli olmaz. Çünkü her birine bir büyükbaş hayvanın yedide biri düşmemektedir.

d. Kurbanlık Hayvanlar Arasında Fazilet Sıralaması

Kurbanlık hayvanlar faziletine göre sıralanırken dört özelliğe bakılır:
Kurban kesme şiarını gösterme: Bu açıdan en faziletlisi deve, sonra sığır sonra koyun sonra da keçi kesmektir. Daha sonra bir devede veya sığırda ortak olmak gelir.
Kurbanlık hayvanın etinin güzelliği: Bu açıdan kurbanlıkların en hayırlısı koyundur. Yedi koyun kesmek bir deve veya sığır kesmekten daha iyidir.
Tek başına kesme: Bu açıdan bir koyun kesmek, deve veya sığıra ortak olmaktan daha iyidir.
Rengi: Bu açıdan sırayla beyaz, sarı, boz, kızıl hayvan gelir.

e. Hayvanın Kurban Edilmesine Engel Olan Kusurlar

Kusurlu bir hayvanın kurban edilebilmesi konusunda dikkate alınacak husus, kusurun hayvanın eti ve diğer yenilebilir şeylerine etki edip etmemesidir.
Buna göre şu hayvanlardan kurban olmaz:
Tek gözü kör olduğu âşikâr olan hayvan. Iki gözü kör olan hayvan da evleviyetle kurban olmaz. Gözünden sürekli yaş gelen ve görme özelliği zayıf olanhayvan kurban olarak kesilebilir.
Topallığı aşikar olan hayvan: Otlağa giderken en arkada kalacak şekilde topal olan hayvanlardan kurban olmaz. Ancak hayvan, sürüden geri kalmayacak şekilde hafif derecede topal olursa bunun bir zararı olmaz.
Hastalığı âşikâr olan hayvan Hastalık sebebiyle zayıf düşmüş olan ve eti bozulmuş olan hayvandan da kurban olmaz. Şayet hayvanın hastalığı hafif olursa bunun zararı olmaz
Zayıflıktan kemikleri görülecek derecede bitkin düşmüş hayvan da kurban olmaz.
Deli hayvan: Otlakta boş boş gezip duran ve azıcık ot yiyip bitkin düşen hayvandan kurban olmaz.
Uyuz: Hayvan uyuz olduğunda eti bozulacağı için uyuz hayvandan da kurban lomaz.
Hâmile hayvan: Hamilelik eti eksilteceğinden hamile hayvandan da kurban olmaz.
Az da olsa kulağı kesilmiş hayvandan kurban olmaz. Doğuştan memesi veya kuyruğu olmayan hayvan kurban edilebilir
Kuyruğunun veya dilinin bir kısmı kopmuş olan hayvandan kurban olmaz.
Kulağın yarılmış veya delinmiş olmasının bir zararı yoktur
[) – Hz. Peygamber (s.a v.) şöyle buyurmuştur-
لا يضحى بالعزجاء بين ظلعها، ولا بالعؤراء بين عورها، ولا بالمريضة بين
مرها، ولا بالعجفاء التي لا تنقي
O Topal olduğu âşikâr olan, tek gözünün kör olduğu âşikâr olan, hasta olduğu âşikâr olan, iliği kalmamış olacak derecede sıska-zayıf hayvan kurban olarak kesilemez. 918)
Şu hayvanların kurban olarak kesilmelerinde bir sakınca yoktur:
Husyeleri (yumurtalıkları) alınmış erkek hayvan, Boynuzu kırık hayvan. Şayet boynuzun kırıklığı hayvanın etini etkiliyor ise bu durumda hayvan kurban olmaz. Boynuzlu hayvan kesmek boynuzsuz kesmeye göre daha faziletlidir.
Hayvanın yem yemesine engel olmayacak ve etinin kötü olmasına yol açmayacak şekilde dişlerinin bir kısminın dökülmesinin zararı yoktur Bütün dişleri dökülmüş ise kurban edilemez.

3. Kurban Kesiminin Vakti

Gerek sünnet olan gerekse vacip olan kurbanın kesim vakti kurban bayraminin birinci günü iki rekâtlık kurban bayram namazının kılınıp iki kısa hutbenin verilebileceği kadar bir süre geçtikten sonra başlar bayramın dördüncü günü güneşin batımına kadar devam eder.
) – Hz. Peygamber (s.a.v.) şöyle buyurmuştur:
إن أول ما نبدأ في يؤمنا هَدا أن تصلي، ثم ترجع نخر، من فعل ذلك فقذ
أضاب سنا، ومن نحر قبل الضلاة فإنما هو لخم قدمه لأهله، ليس من التشك
في شيء
O Bu (kurban bayramı) gününde ilk yapacağımız şey bayram namazı kılmaktır. Sonra namazdan dönüp kurban keseriz. Kim böyle yaparsa bizim sünnetimize uygun hareket etmiş olur. Kim de namazdan önce kurban keserse o yalnızca âilesi için et elde etmiş olur, kestiğinin kurbanla bir ilgisi olmaz (919)
Kurban kesimini kurban bayramı gününde güneşin bir mızrak boyu yükselmesinden sonra namaz kılınabilecek kadar bir süre geçinceye kadar ertelemek daha faziletlidir.
Belirli bir hayvanı kurban etmeyi adamış olan veya “şu işim olursa bir kurban kesmek Allah için borcum olsun” diyerek herhangi bir hayvanı kesmeyi adamış olup sonradan bu hayvanı belirleyen kimsenin belirtilen vakitte kurbanıni kesmesi gerekli olur.

4. Kurban Kesiminin Sünnetleri

Kurban kesiminin sünnetleri şunlardır:
1. Besmele çekmek,
2. Resûlullah (s.a.v.)’a salat-ü selam getirmek,
3. Hayvanın kesilecek olan yerini yani boğazını kıbleye döndürmek, Hayvanın yüzünü döndürmek gerekmez,
4. Besmeleden sonra üç kere tekbir getirmek,
5. Kurbanın kabul edilmesi için dua etmek. Burada kişi “Allah’ım bu kurbanlık senden geldi sana dönüyor, bunu benden kabul et” şeklinde bir dua edebilir.
6. Hayvanın görmeyeceği bir yerde biçağı bilemek,
7. Bıçağı hayvanın boğazında hareket ettirirken bastırmak,
8. Hayvanı sol yanına yatırıp sağ ayak dışındaki üç ayağını bağlamak,
9. Deve kesiminde deveyi bağlamak.

5. Kurbanlıkların Etlerinin ve Diğer Parçalarının Hükmü

Adak kurbanından ve hacda bir noksanlığı telafi etmek için kesilen kurbanlardan kesen kişinin yemesi haramdır. Şayet herhangi bir şey yemişse bunu tazmin eder.
Adak olmadan kesilen sünnet kurbanlardan kişinin kendisi yiyebileceği gibi ailesi ve bakmakla yükümlü olduğu kimseler de yiyebilir. Bunun delili şu âyettir:
كلوا منها وأطعموا البائس الفقيز
O Bu kurbanların etinden hem kendiniz yiyebilirsiniz hem de fakirfukaraya yedirebilirsiniz. [Hac, 22/28]
Kişi kurbanın herhangi bir parçasını satamaz, bunu yapması haramdır. Şayet satarsa satım geçerli olmaz. Bununla birlikte nafile olarak kesilen kurbanhğın derisini post olarak kullanabileceği gibi bundan ayakkabı vb. şeyler yaparak
da yararlanabilir. Bununla birlikte deriyi de tasadduk etmesi daha faziletlidir.
Deriyi satmak caiz değildir. Bu konuda şu hadis rivayet edilmektedir:
من باغ جلد أضحيته فلا أضجية له
O Kurbanının derisini satan kişinin kurbanı yoktur (olmaz), 0 (920) Müstedrek, 3468. Hadis.
Kurbanın derisini kasaplık ücreti olarak kurbanı kesen kimseye vermek caiz değildir.
Kişi, adak olarak adamış olduğu bir hayvanın derisini kullanamaz ve ondan başka şekillerde yararlanamaz. Derinin de tıpkı et gibi tasadduk edilmesi gerekir.
Yukarıda zikredilen hükümler bakımından boynuz da deri gibidir.
Hayvanın üzerindeki yün, kesim vaktine kadar hayvan için zararlı olacaksa zorunluluk sebebiyle yünleri kırkılabilir. Şayet bunun bir zararı yoksa kesilmemesi gerekir.
Kişi kestiği nafile kurbanın etinden fakirlere, az da olsa “kurban eti” denilebilecek kadar vermesi gerekir. Fakirlerden bir kişiye vermek yeterli olur. Etin çiğ olarak verilmesi gerekir, yemek haline getirilip pişirilmiş et vermek yeterli olmaz. Yine fakirlere hayvanın derisini, dalağını ve ciğerini tasadduk etmek de yeterli olmaz.
Kişi, fakirlere vermesi gereken miktarda verdikten sonra geri kalanının tümünü kendi çocuklarına ve ailesine yedirse caiz olur.
Kurbanın etinin bütününü -bir iki lokma hariç- tasadduk etmek en faziletli davranış olup hem takvaya daha uygun, hem nefsin isteklerine uymaktan daha uzaktır.
Kişinin kurbanın etini üçe ayırarak bir bölümünü yemesi, bir bölümünü.
fakirlere sadaka olarak vermesi bir bölümünü de eş, dost ve ahbabına hediye olarak vermesi sünnettir.
—————————–
Şafii İbadetler ilmihali Soner Duman Mirac yayınları

BENZER KONULAR:

• Yeni Doğan Bebek İçin Kesilen kurban nedir?
• kurban ne Zaman ve Neden Kesilir?
• kurban nedir? Kurban sünnet ilişkisi
• kurban ne demek? Kısaca
• kurban nedir Kuran hakkında sorularım
• Tümünü görüntüle.