Sa’y nedir nasıl yapılır

Şafii de say’ın tüm hükümleri

Kişi tavaf yaptıktan sonra Hacer-ı Esved’e dönüp onu istilam etmesi sünnettir. Bundan sonra safa kapısından mes’aya (sa’y yapılan yere) çıkar. Resulullah (s.a.)’den böyle sabit olmuştur.

Maverdi “Havi” adlı kitabında şöyle diyor: Kişi Hacer-ı Esvedi istilam edince Mültezime’ye gelip orada dua etmesi müstehaptır. Oradan da Hıcr-ı İsmail’e gelip altın oluğun altında dua eder. Sahih hadisin zahirinden anlaşılan ve arkadaşlarımızdan çoğunun ve başkalarının görüşü ise şöyledir: İki re*kat sünnet kılındıktan sonra Hacer-i Esved istilam edilir ve başka bir şey yapılmaz. Bundan sonra sa’y yapmaya çıkılır.

İbnu Cerir Taberi ise şöyle der: Tavaf yapıldık*tan sonra iki rekat sünnet kılınır. Sonra Mültezi*me’ye gidilir, oradan da Hacer-ı Esved’e gidilip isti*lam yapılır ve sa’y yapmaya çıkılır.

İmam Gazali (Allah ona rahmet eylesin) şöyle der: Tavaf yapıldıktan sonra iki rekat sünnet kılınmadan Mültezime’ye gidilir. Sonra iki rekat sünnet kılınır. Ancak beğenilen görüş daha önce ge*çen görüştür. Sonra sa’y yapmaya çıkmak istendiğin*de safa kapısından çıkmak sünnettir. Oradan safa te*pesinin eteğine gelinir ve beyt görününceye dek bir boy kadar tepeye çıkılır. Beyt, mescidin ve safa kapısından görünür. Mescidin duvarının üzerinden görünmez. Safa tepesi, Merve tepesinin aksinedir. Safa tepesine çıkınca Kabe’ye yönelinir, tahlil ve tek*birden sonra şu dua okunur:

“Allah en büyüktür. Allah en büyüktür. Allah en büyüktür. Hamd Allah’a mahsustur. Bize verdiği hi*dayetle Allah en büyüktür, deriz ve bize verdiği ni*metler üzerine O’na hamd ederiz. Allah’tan başka ilah yoktur. O birdir ve ortağı yoktur. Mülk O’nun ve hamd O’nundur. Diriltir, öldürür, hayır onun elinde*dir ve O her şeye muktedirdir. Allah’tan başka ilah yoktur. Sözünü yerine getirdi, kuluna yardım etti ve düşman topluluğunu yalnız başına yendi. Allah’tan başka ilah yoktur. Kafirler hoşlanmasa da dinimizi O’na tahsis ederek yalnız O’na ibadet ederiz.”

Sonra kişi, din ve dünyası için istediği duayı okur. Şu duayı okuması beğenilmiştir:

“Allah’ım! Sen, ‘Bana dua edin, size cevap vere*yim.’ dedin ve sen dediğini bozmasın. Ben senden, beni islamiyete hidayet ettiğin gibi müslüman olarak beni vefat ettirinceye kadar onu benden almamanı isterim.”

Sonra bu duaya istediği duaları ekleyebilir. Sahih görüşe göre telbiye de okur. Sonra zikrettiğimiz bütün zikir ve duaları ikinci defa tekrar eder. Daha sonra zikirleri üçüncü defa okur. Zikirle beraber duaların tekrar edilip edilmiyeceği konusunda görüş ayrılığı vardır. En sahih görüşe göre, duaları üç defa tekrar etmek müstehap olup Resulullah (s.a.)’in fii*liyle sabit olduğu sahih hadisle bildirilmiştir.

Bundan sonra Merve’ye yönelerek Safa’dan ini*lir ve oradan mescidin sol tarafında avlusunda asılı bulunan yeşil direğe altı zira kalıncaya kadar gidilir. Sonra her iki yeşil direğin ortasına gelinceye kadar süratle gidilir. (Eskiden bu iki direkten biri mescidin temeline diğeri de Hz. Abbas (r.a.)’m evine bağlıydı.) Bundan sonra süratle yürüme bırakılır ve Merve’ye varılmcaya kadar normal yürüyüş ile gidilir. Beyt görünmüyorsa, görünceye kadar Merve tepesine çıkılır. Burada Safa tepesinde okunan dua ve zikirler okunur, İşte bu sa’yın yedi şavtmdan bir şavt sayılır. Sonra Merve’den Safa’ya dönülür. Gelinen yerden Safa’ya doğru gidilir ve hızla gidilecek yerde hızlı gi*dilir. Safa tepesine ulaşıldığında tepeye çıkılır ve ora*ya ilk çıkıldığında yapılan işler ikinci defa tekrar edi*lir. Bu, sa’y için yapılan ikinci turdur. Oradan da tek*rar Merve’ye doğru gidilir ve oraya ilk çıkıldığında yapılan işler tekrar edilir. Oradan da Safa tepesine dönülür. Yedi sa’y bu şekilde tamamlanır. Sa’ya, Sa*fa tepesinden başlanır ve Merve tepesinde bitirilir.

1. Sa’yın Vacipleri

Sa’ym dört vacibi vardır

a. Safa ve Merve tepesi arasındaki mesafenin tümünü katetmek. Şayet mesafeden bir adımın bir kısmı kalırsa sa’y sahih olmaz. Hatta bir kimse bine*rek sa’y ederse, bineği ayağım tepenin üstüne ko-yuncaya kadar ileri yürütür. Öyle ki mesafeden bir şey kalmamalıdır. Yürüyerek sa’y eden kimsenin başlangıçta ve sonunda aralarında bir boşluk kalma*yacak şekilde ayağını tepeye yapıştırması vaciptir. Üzerinde yürüdüğü topuğu vre ayak parmaklarının ucuyla tepeye basması lazımdır. Başlangıçta safa te*pesine topuğunu, Merve tepesine ise ayak parmak*larını koyar. Merve’den dönünce bunun aksini yapar. Tepeye tırmanmazsa böyle yapar. Tepeye çıkarsa mükemmel olanını yapmış olur ve sevabı daha faz*ladır. Tepeye çıkmak şart değil, belki müekked sünnettir. Lakin yeni yapılmış merdivenleri arkada bırakmayıp onları geçmek gerekir. Aksi halde sa’y tamamlanmış olmaz. Kişi tam ikna olacak şekilde te*peye çıkmalıdır.

b. Arkadaşlarımızdan bazıları, bir boy kadar sa*fa ve Merve tepelerine çıkmak vacip olduğunu söyle*mişlerdir. Fakat bu görüş zayıf bir görüştür. Sahih ve meşhur olan görüşe göre, bir boy kadar safa ve Mer*ve tepelerine çıkmak vacip değildir. Ancak bu husus*taki görüş ayrılığından kurtulmak ve tam ikna ol*mak için ihtiyaten Safa ve Merve tepelerine çıkmak gerekir.

Tepelere çıkma mesafesinin vacipliği hakkında belirttiklerimizi hıfzet. Zira insanların çoğu vaciple*ri ihlal ettikleri için hac ve umreyi eda etmeden geri dönüyorlar. Başarı Yüce Allah’tandır.

c. Tertibe uymak. Sa’ya başlarken Safa tepesin*den başlamak vaciptir. Safa’dan Merve’ye gidilirse bu gidiş hesaba alınmaz. Safa’dan Merve’ye gidince bu birinci tur olur. İkinci tura, daha önce belirtildiği gibi Merve’den başlamak şarttır. Şayet Merve’den dönerken sa’y yerinden ayrılarak mescidten veya başka bir yoldan Safa’ya gidilir ve ikinci defa Sa*fa’dan sa’ya başlanırsa bu sa’y sahih olmaz ve sahih görüşe göre bu gidiş hesaba alınmaz.

d. Sa’y sayısını yediye tamamlamak. Safa’dan Merve’ye gidiş bir tur, Merve’den Safa’ya dönüş de ikinci tur sayılır. Arkadaşlarımızdan ulemanın ço*ğunluğu ve diğerleri kati gördükleri sahih görüş böyledir. İlk ve son zamanlarda insanlar buna göre amel etmişlerdir.

Arkadaşlarımızdan bir grup gidiş ve dönüşün bir sa’y olduğunu söylemişlerdir. Yine arkadaş*larımızdan İmam Şafii (r.a.)’nin kızının oğlu ebu Ab-durrahman ve ebu Hafs bin Vekil ve Ebu Bekir Say-rafı; “Bu görüş fasittir, kaynak sayılmaz ve ona bakılmaz.” demişlerdir. Zayıf olduğunu bildirmek için bu görüşü zikrettim ki buna tutunanlar aldan*masın. Doğrusunu Allah bilir.

Arkadaşlarımız demişler ki, bir kimse sa’y veya tavaf eder de sayısında şüpheye düşerse en az sayıya itimat eder. Şayet tavafını tamamladığına inanır da güvenilir bir kişi kendisine tavafının eksik kaldığını söylerse, eksik olanı yapması lazım değildir. Lakin ona itibar etmesi müstehaptır.

Sa’y sahih olan bir tavaftan sonra yapılmalıdır.

Sa’yın kudüm veya ziyaret tavafından sonra yapılmasının hükmü aynıdır. Ancak veda tavafından sonra yapılması tasavvur edilemez. Zira veda tavafı hac menasikinden sonra yapılır. Sa’yı bitirmeden ve*da tavafını yapmak olmaz. Kudüm tavafından sonra yapılırsa kafi gelir ve bir rükün olarak gerçekleşir.

Sa’yı ziyaret tavafından sonra tekrar etmek mek*ruhtur. Çünkü sa’y tekrarı meşru olan müstakil iba*detlerden değildir. Çok sa’y yapmak bu Arafat’ta vak*fe yapmak gibi olur ki rükün için kusur sayılır. Bu ta*vafın tersinedir. Zira hac ve umre dışında da tavaf yapmak meşru kılınmıştır. Sahihte sabit olan hadiste Cabir (r.a.) şöyle demiştir: “Resulullah (s.a.) ve ashabı (r. anhum) Safa ve Merve arasında bir tavaf yapar*lardı. İlk tavafı yani, bir sa’y (yedi şavt) yaparlardı.

Sa’ym turları ve tavaf ile sa’yın arasında muva-lata riayet etmek müstehaptır. Aralarına bir fasıla girerse zararı olmaz. Ancak aralarına bir rükün gir*memelidir. Bir kimse kudüm tavafını yapar sonra Arafat vakfesini yaparsa, kudüm tavafına bağlı ola*rak vakfeden sonra sa’y yaparsa sahih olmaz. Doğru*su ziyaret tavafından sonra sa’y yapması lazımdır. Tavaf ile sa’y arasına bir rükün girmezse sa’yı tavaf*tan sonraya geciktirmek veya sa’yın bazı turlarını di*ğerlerinden geciktirmenin bir farkı yoktur. Hatta ki*şi vatanına döner ve aradan yıllar geçerse, yaptığı sa’y ve tavafa geri kalanı eklemesi caizdir. Ancak ye*ni baştan başlaması daha faziletlidir. [36]

2. Sa’yın Sünnetleri

Sa’ym sünnetlerine gelince sa’ym keyfiyeti bölümünde geçenlerin tümü -dört vacibin dışmda-sa’ym sünnetleridir. Sa’ym sünnetleri pek çoktur. Bazıları şunlardır.

1. Safa ve Merve’de zikir ve duaları okumak. Sa*fa ve Merve arasında sa’y esnasında şu duayı oku*mak müstehaptır.

“Rabbim! Affet, merhamet et ve bildiğin (kusur*larımı) bağışla. Sen şüphesiz ki en aziz ve en çok ke*rem sahibisin. Allah’ım! Bize dünyada iyilik ve ahi-rete iyilik ver ve bizi ateş azabından koru.”

Bu dua yerine Kur’an-ı Kerim okumak daha fa*ziletlidir.

2. Sa’yı abdest üzere ve avret mahalli örtülmüş olarak yapmak müstehaptır. Avret mahalli açıkken veya abdestsizken veya cünüp iken veya kadın hayı-zlı iken veya beden üzerinde bir necaset varken yapılan sa’y sahihtir.

3. Sa’yı sa’y mahallinde yapmak müstehaptır. Bu mahal, daha önce açıklaması geçtiği gibi remel*den daha çabuk yüründüğü yerdir. Sa’ym her yedi turunda bu şekilde yapmak müstehaptır.

Bir kimse mesafenin tümünde yürür veya daha hızlı yürüyerek sa’y yaparsa sa’yı sahihtir. Ancak fa*ziletini kaçırmış olur. Kadın ise en sahih görüşe göre, sa’y yaparken asla hızlı yürümez. Belki her halükar*da normal yürüyüşüyle yürür. Bir görüşe göre gece*leyin sa’ym yapıldığı yer sakin ise erkekler gibi hızlı yürünülen yerde hızlı yürür.

4. Tavaf ve sa’yı yapmak için sakin zamanları seçmek daha faziletlidir. İzdiham olduğu zaman in*sanlara eziyet vermekten sakınmak ve sa’ym heyeti*ni terk etmek; müslümanlara eziyet vermek veya kendini eziyete vermekten daha ehvendir. Sa’yde hızlı gidilen yerlerde izdiham sebebiyle hızlı yürüye*meyen kimse, remelde belirttiğimiz gibi hareketleri*ni sa’yde çabuk yürüyen kimseye benzeyerek yapar.

5. Tavaf bahsinde geçtiği gibi bir mazereti yoksa, sa’y eden kimsenin sa’yı bineksiz yapması daha faziletlidir.

6. Sa’ym turlarını ard arda yapmak müste*haptır. Bir özür olmaksızın sayın turları arasına uzun bir fasıl girerse, sahih olan görüşe göre, daha önce geçtiği gibi bir zararı olmaz. Lakin fazileti kaçırmış olur.

Bir kimse namaz için kamet okunduğunda sa’y yapmakta ise veya kendisi için bir mani meydana ge*lirse sa’yı keser ve ihtiyacını bitirdikten sonra yapa*madığı turları yaptığı turlara bina eder.

7. Şeyh ebu Muhammed el-Cüveyni (Allah ona rahmet eylesin), şöyle diyor: Bazı insanları görüyo*rum ki, sa’yı bitirdikten sonra Merve tepesinde iki rekat namaz kılıyorlar. Bu güzel bir şeydir ve ziyade*siyle ibadet etmektir. Lakin Resulullah (s.a.)’dan böyle bir şey sabit olmamıştır. Şeyh Ebu Amir bin Salah (Allah ona rahmet eylesin) bunu mekruh görmek gerekir, der. Zira bu bilinen bir bid’attır. İmam Şafii (r.a.) sa’yda namaz vardır demiştir.

Benzeri konular:

• Rüyada Hz Yuşa’yı görmek
• Sa’y Nedir? Kısaca
• Mesih ne demek? Hz. İsa’ya neden mesih denir
• Asiye isminin anlamı ve hikayesi
• İslamda Sihir, Büyü ve Cin tedavisi
• Tümünü görüntüle.