TİCARET MALLARININ ZEKATI

Ticaret mallarının zekatı nasıl hesaplanır?

وعن سمرة بن جندب رضي الله عنهما قال: «كان رسول الله صلى الله عليه وسلم يأنرنا أن خرج الصدقة من الذي عذب ل لبيع« زواة أبو ذاؤد، وإشنادة

606- Semüre b. Cündeb radıyallahu anh şöyle anlatıyor: “Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem, satmak üzere hazır tuttuğumuz malların zekátını vermemizi emrederdi.”

Hadisten Çıkarılan Hükümler:

1- Hadis, ticaret mallarında zekâtın vacip olduğunu gösteriyor. Ticaret malları: satmak veya kar elde etmek amacıyla satarak mal çevirmek için bulundurulan mal ve asyadır. Hadiste geçen emir kalıbı farziyet ifade et mektedir. Aynca “emrederdi” kelimesinin bir şeyin devamlı olarak yapıldı ğını anlatan ifade biçimi de bu hususu teyit etmektedir.

Ümmet bu hadise göre icma etmiştir. Çünkü Kitap ve Sünnet’te ge çen kesin deliller bütün mallarda zekâtın farz olduğunu göstermektedir. Yüce Allah’ın şu sözlerinde olduğu gibi: “Onların mallarında muhtaç ve yoksullar için bir hak vardır.” (Zariyat, 51/19), “Ey iman edenler, kazandık larınızın ve sizin için yerden çıkardığımız şeylerin iyisinden harcayın.” (Bakara, 2/267
Bir başka delil de ittifakla nakledilen şu hadistir: “Allah’ın onlara zen ginlerinden alınıp fakirlerine verilen bir zekâtı farz kıldığını bildir.” Bunlardan başka daha birçok Kur’an ayeti ve hadis mevcuttur. Dört mez hep de bu görüşü kabul etmiş ve zikrettiğimiz gibi bu hususta icra edil mistir. İbnu’l-Münzir’in belirttiğine göre alimler bu mallarda zekâtın vacip olduğu konusunda icma etmiştir. 73

Şâz görüş ileri sürüp de bu mallarda zekâtın vacip olmadığını söyleyen kimse şeriat ve din naslarının dışına çıkmış, aklın ve mantığın apaçık ve rilerine karşı çıkmış demektir. Çünkü ticaret malları artırmak ve daha da coğaltmak için elde tutulan mallardır. Hatta para, altın ve gümüş bu mallar sayesinde elde edilir. Ticaret malları, yatırım yapan tüccarların ellerinde en cok bulunan mallardır. Bu durumda bunların zekâtının verilmesi şarttır.

Bu şâz görüş çok tehlikelidir. Eğer bu görüşe sahip olanlar fasit mantik ların günümüzde tedavülde bulunan kâğıt paralar hakkında da kullanacak olurlarsa durum çok büyük tehlike arz eder. Çünkü devletler paralarının de ğeri konusunda kendi ekonomilerine itimat ederler. Eğer onların bu fasit yön temini birisi uygulayacak olursa zekâtı devreden çıkarmış olur ve Islam dan çıkmış olmasından korkulur. Eğer bu görüşte olan kişi kâğıt paranın zekâtının verileceğini kabul ederse o zaman ticaret mallarının da zekâtının verilmesi gerektiğini söylemesi kaçınılmaz olur. Çünkü ticaret malları para elde etme nin kaynağı ve kâğıt paraların değerinin ana dayanağıdır.

2- Hadiste geçen “satmak üzere hazır tuttuğumuz” ifadesine göre ki ralık daire, taksi ve fabrikaya ayınları itibariyle zekât düşmez. Çünkü bunlar ticaret için hazır tutulan şeyler değildir. Bu durumda asla dönülür ve bun ların ayınları zekâttan muaf tutulur. Fakat söz konusu malların kârlarından ve getirilerinden zekât alınır. Cumhur, icma olacak şekilde bu görüşü be nimsemiştir.

DEFİNELERİN VE HAZİNELERİN ZEKÂTI

وعن أبي هريرة رضي الله عنه أن رسول الله صلى الله عليه وسلم قال:

وفي الركاز الخمس.» متفق عليه

607- Ebu Hureyre radıyallahu anhın naklettiğine göre Resûlullah sal lallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurmuştur: “Definenin beşte biri zekat olarak verilir. “4

وعن عمرو بن شعيب عن أبيه عن جده رضي الله عنه أن رسول الله صلى الله عليه وسلم قال في كثير وجه رجل في خربة: «إن وجدته في قرية مسكونة فوقه، وإن وجدته في قرية غير مشگوئة فيه وفي الركاز الخمش.« أخرجه ابن ماجة بإشتاد حسن

608- Amr b. Şuayb’ın babası ve dedesi -radıyallahu anhüm- yoluyla naklettiğine göre Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem bir adamın bir harabede bulduğu hazine hakkında şöyle buyurmuştur: “Onu meskůn bir yerde bulduysan bulduğunu duyur. Eğer meskûn olmayan bir yerde bulduysan onda ve definede beşte bir zekât gerekir. ”

Hadislerden Çıkarılan Hükümler:

1- Hadiste geçen “Definenin beşte biri zekât olarak verilir.” ifadesi ne göre definenin beşte birinin zekât olarak verilmesi vaciptir. Yani, elde
edilen miktann yüzde yirmisi zekât olarak verilir. Fakihler bu hususta ittifak etmişlerdir. Ancak fakihler hadisteki “rikâz/define” kelimesinin anlamı ve ondan şer’an ne kastedildiği hakkında ihtilaf etmişlerdir. Hadisin zahiri, rikaz kelimesini geniş anlamda kabul edenleri teyit etmektedir.

2- Hadiste geçen “Definenin beşte biri zekât olarak verilir.” ifadesi nin umumluğuna göre, az veya çok olsun, bütün definelerde beşte bir zekât vermek gerekir. İmam Şafii’nin nisabı şart koştuğu yeni mezhebi hariç, cumhur bu görüşü kabul etmiştir. Bu ifade ayrıca bulunan definenin beşte birinin hemen zekât olarak verilmesini ve üzerinden bir yıl geçme şartı bu lunmadığını gösteriyor. Alimler bu konuda da ittifak etmişlerdir.

3- Hz. Peygamber sallallahu aleyhi ve sellemin, bir adamın bulmuş olduğu hazine hakkında söylemiş olduğu “Onu meskûn bir yerde bul duysan onu bulduğunu duyur.” şeklindeki ifadesine göre, söz konusu buluntu Ebu Davud ve Nesai’nin rivayetinde geçtiği gibi bir Müslüman’ın mülkü olabilir. Buna göre, bir Müslüman’ın mülkünde olduğuna dair delil bulunan her şey buluntu lukata hükmündedir ve bir yıl halka duyurulup ilan edilmesi gerekir.

4- Hadiste geçen “Eğer meskûn olmayan bir yerde bulduysan onda ve definede beşte bir zekât gerekir.” ifadesine göre, harbilerden bir gayri müslimin mülkünde olduğuna dair delil bulunan malın beşte biri zekât olarak verilir. Dört mezhep imamı da bu konuda ittifak etmişlerdir. Sahrada veya herhangi birine ait olmayan sahipsiz ölü bir arazide bulunan malın hükmü de böyledir. Fakat sahipli bir evde veya arazide bulunan mal lukata hükmün dedir. Konu hakkında ayrıntılı bilgi ve tarifler için kaynaklara bakınız

Hanefi Mezhebine Göre Zekat ve Sadaka Kimlere Verilir

Şafi mezhebine göre zekat