ÜÇ AYLAR

AYET VE HADİSLERLE ÜÇ AYLAR

Üç aylar, Recep, şaban ve ramazan aylarını birlikte ifade eden bir tabirdir.

Hicri aylardan peş peşe gelen receb, şaban ve ramazan aylarını ifade etmek için halk arasında “üç aylar” (eşhür-i selâse) tabiri kullanılır. Üç ayların faziletine dair Hz. Peygamber’den nakledilen rivayetlerin yanı sıra dini kültürde mübarek sayılıp kutlanan Regaib, Miraç, Berat ve Kadir gecelerinin aylarda yer alması üç aylara ayrı bir önem verilmesine; ibadet, dua, zikir ve hayırlı işlerle daha fazla meşgul olunarak dini duyarlılığın daha yoğun olarak yaşanmasına zemin hazırlamıştır. Hz. Peygamber’in receb ayı girdiğinde, “Allahım! Receb ve şabanı bize mübarek kıl ve bizi ramazana ulaştır!” şeklinde dua ettiğine dair hadis (Ahmed b. Hanbel, el-Müsned, I, 259) bu ayların faziletiyle ilgili en yaygın rivayetlerden biridir.

Üç aylarda yerine getirilmesi gelenek halini almış nafile ibadetlerin başında oruç gelir. Receb ve şâban aylarının tamamının oruçlu geçirilerek ramazanla birleştirilmesi “üç aylar orucu” şeklinde adlandırılır. Ramazan ayında kasten bozulan oruçtan dolayı yerine getirilmesi gereken iki aylık kefaret orucunun receb ve şaban aylarında tutularak üç ayların oruçlu geçirildiği de görülmektedir. Üç aylar orucunun adet haline gelmesinde, bu ayların faziletine dair Hz. Peygamber’den nakledilen rivayetlere dayanıp ramazan ayını dini duyarlılık ve ibadet yoğunluğu içinde karşılama niyetinin etkili olduğunu söylemek mümkündür. Ancak Resûlullah’ın receb ve şaban aylarını birleştirerek aralıksız oruç tuttuğuna, böylece üç ayları oruçlu geçirdiğine dair sahih kaynaklarda herhangi bir rivayet bulunmadığı gibi, belirli zamanlarda tutulması tavsiye edilen nafile oruçlar arasında “üç aylar orucu” da mevcut değildir. Sadece özellikle şâban ayında Hz. Peygamber’in çokça nafile oruç tuttuğu nakledilmektedir.

İçinde Regaib ve Miraç gecelerinin bulunduğu receb ayının haram aylardan (saygıya değer, dokunulmazlığa sahip aylar) biri olduğu, bu ayda savaştan kaçınılması gerektiği öteden beri bilinen bir hükümdür ve bu durum Kur’ân-1 Kerim’de de belirtilmiştir (el-Bakara 2/217). Bu özelliği sebebiyle receb ayında nafile oruç tutma ve başka nafile ibadetler yapmanın faziletli olduğuna hükmedilmiştir. Kaynaklarda receb ayının faziletine ve bu aya mahsus ibadetlere dair çok sayıda rivayet yer alsa da hadis âlimleri bunların önemli bir kısmının zayıf veya uydurma olduğunu bildirmiştir. Dolayısıyla bu ayda yapılacak ibadetler konusunda nafile ibadetlerle ilgili olarak sahih hadislerdeki tavsiyelerle yetinmek yerinde olacaktır.

Şaban ayının büyük kısmını oruçlu geçiren Hz. Peygamber ramazan dışındaki en faziletli orucun şâbanda tutulan oruç olduğunu ifade etmiştir (Tirmizî, “Zekât”, 28). Nitekim Hz. Peygamber’in eşleri de hastalık veya hayız gibi sebeplerle ramazanda tutamadıkları oruçları şâban ayında tutmuşlardır (Buhârî, “Savm”, 40; Müslim, “Sıyâm”, 151-152). İçinde Berat kandilinin de bulunduğu şaban ayının büyük kısmını oruçlu geçiren Hz. Peygamber (Buhârî, “Savm”, 52; Müslim, “Sıyâm”, 175-177), “İnsanların değerini bilemedikleri bu ayda ameller Allah’a arzedilir; ben amellerimin oruçlu iken Allah’a arzedilmesini arzu ediyor ve bu ayda oruç tutuyorum” buyurmuştur (Ahmed b. Hanbel, el-Müsned, V, 201; Nesâî, “Sıyâm”, 70). Bundan dolayı şaban ayında oruç tutulması menduptur. Bununla birlikte Resûl-i Ekrem’in ramazan ayından başka hiçbir ayın tamamını oruçlu geçirmediğine dair hadislere (Buhâri, “Savm”, 52; Müslim, “Sıyam”, 175, 178) ve şâbanın on beşinden sonra oruç tutulmamasına yönelik rivayetlere (Ebû Dâvûd, “Sıyâm”, 13; Tirmizi, “Savm”, 38) dayanan bazı âlimlerce, ramazan ayına şevkle girmeyi kolaylaştırmak için şâbanın on beşinden sonra orucun azaltılması tavsiye edilmiştir.

Kur’ân-ı Kerim’de adı geçen ve değerine ziyadesiyle vurgu yapılan ay ramazandır. Orucun farz kılındığını bildiren âyetlerin hemen ardından ramazanın insanlara doğru yolu gösteren ve hakkı bâtıldan ayıran Kur’an’ın indirildiği ay olduğu belirtilir ve bu aya ulaşanların oruç tutması emredilir (el-Bakara 2/185). Hadis kaynaklarında da ramazan ayının fazileti, başlangıcının ve sonunun nasıl tespit edileceği, süresi ve bu aya mahsus ibadetlerle ilgili olarak Hz. Peygamber’den nakledilen çok sayıda rivayet yer almaktadır. Müslümanlar için çok kıymetli bir vakit olan ve hakkında müstakil bir sûre indirilmiş bulunan Kadir gecesi de ramazan ayındadır (bk. RAMAZAN).

Dinî gelenekte üç aylara önem verilmesinin sebeplerinden biri de bu aylarda bulunan mübarek geceler veya halk arasındaki deyimle kandil geceleridir. Receb ayının ilk cuma gecesi Regaib, aynı ayın yirmi yedinci gecesi Miraç, şâban ayının on beşinci gecesi Berat ve ramazan ayının yirmi yedinci gecesi Kadir gecesidir (bk. MÜBAREK GECELER).

Üç aylar hakkında diğer konularımız:

• Manevi Mevsimler “Üç Aylar”
• Üç Ayların Fazileti ve Duası
• Üç Aylar
• Üç aylarda sahursuz oruç tutmak olurmu
• Üç ayların tümünü oruçlu oruçlu geçirmek

Berat gecesi namazı nedir nasıl kılınır

Kadir gecesi nedir niçin kutlanır

Berat gecesi peygamberimiz efendimiz ne yapardı

Miraç nedir, Miraçta neler olmuştur?