İR İRŞAT FAALİYETİ OLARAK VAAZ

Cemaati dini konularda aydınlatmak, hayırlı işlere teşvik etmek, günahlardan sakındırmak ve müminlerin İslam ahlakı ile ahlaklanmalarını temin etmek için en önemli irşad vasıtalarından biri de vaazdır. Şüphesiz cemaatin karşısına çıkıp, her hangi bir konuda vaaz yapabilmek, başta yeterli bilgi seviyesi ve iyi bir hitabet kabiliyeti olmak üzere bir takım vasıflar gerektirmektedir. Bu vasıflara haiz olmadan etkili ve faydalı bir vaaz yapılması pek mümkün değildir. Din görevlileri bu vasıfları kazanmak için çok okumak ve çok çalışmak zorundadırlar.
Burada vaaz yaparken dikkat edilmesi gereken bazı hususlara temas edilecektir.

1. Vaaz mutlaka önceden hazırlanmalıdır. Yeterli hazırlık yapılmadan kesinlikle vaaz vermek üzere halkın veya cemaatin karşısına çıkılmamalı, kaç dakika konuşulacak, vaazda hangi konu, hangi yönüyle ele alınacak, hangi ayet ve hadislere yer verilecek, vaaza nasıl başlanacak, giriş bölümünde neler söylenecek, gelişme bölümünde neler söylenecek, vaaz nasıl bir şekilde sona erdirilecek, bütün bu ve benzeri soruların cevaplarına göre bir plan yapılıp, konuşma hazırlanmalı ve o plana göre de konuşulmalıdır. Vaazda delil olarak başvurulacak ayet-i kerimeler hafızadan değil, bizzat Kur’an’dan yazılmalı, önceden defalarca okunarak vaazda okurken kekelemeye sebebiyet verilmemelidir. Ayeti kerimelerin mealleri de muteber tefsir ve meallerden bizzat yazılmalı, önceden tefsirine, mealine bakılmadan kürsüde ayetlere meal vermeye kalkılmamalıdır. Hadisi şerifler de mutlaka muteber hadis kaynaklarından alınmalı vaazda kesinlikle uydurma rivayetler kullanmamalıdır. Görevli, aslı var mı yok mu belli olmayan rivayetlere dayanarak da vaaz yapmamalıdır. Zamanımızda yapılan vaazlarda karşılaşılan en önemli eksikliklerden biri bunların plansız ve bir ön hazırlığı olmayan yapılan konuşmalar olmalarıdır. Yeterli hazırlık yapılmadan vaaz yapılmaya kalkışıldığında konuşmanın hangi konudan başlayıp hangi konuda biteceği belli olmamakta konuşmanın içeriği vaazın başında okunan ayet ve hadisin konusundan başka alanlara kaymaktadır. İşte böyle durumlara sebebiyet vermemek için mutlaka önceden plan yapılıp ona göre vaaz hazırlanmalı, konuşma bu plana uygun olarak yapılmalıdır.
2. Vaazlarda zaman ayarlaması iyi yapılmalıdır. Etkili bir konuşmada zamanını iyi ayarlanması çok çok önemlidir. Siyasi parti temsilcileri televizyonda kendilerine ayrılan beş dakikalık, on dakikalık propaganda sürelerini nasıl saniyelere varıncaya kadar ölçüp biçip halka neler söyleyeceklerini, o sürede hangi cümlelere yer vereceklerini önceden ayarlıyorlarsa cemaate vaaz verecek olan görevli de kaç dakika konuşacaksa önceden o süreye sığacak kadar ve kesinlikle o süreyi aşmayacak şekilde konuşmasını hazırlamalı ve hiçbir surette süreyi aşmamalıdır. Söz gelimi on dakika konuşacaksa on dakikalık bir konuşma hazırlamalıdır. Plansız ve hazırlıksız bir şekilde cemaatin karşısına çıkıp, nereden başlayıp nerede bittiği, hangi konudan girip hangi konudan çıkacağı belli olmayan dağınık, düzensiz bir konuşmaya giriştikten sonra, vaiz bir de sonun da vakit yetmediği için konuyu bitiremediği ve gelecek ders devam edeceği gibi mazeretler beyan etmeye kalkmamalıdır. Vaazların zamanında bitirilmesi cemaat içerisinde, mesai problemi olanlar bulunabileceği için oldukça önemli bir husustur.
3. Vaazlarda konu bütünlüğüne riayet edilmelidir. Ele alınan bir konu, onunla pek ilgisi olmayan başka konularla karıştırılmamalıdır. Söz gelimi konu zekatın fazileti veya zekat vermeyenlerin görecekleri ceza ise bu konu bırakılarak toplumdaki açıklık saçıklığa yahut da eğitim ve öğretimdeki bir takım yanlış uygulamalara ….geçilmemeli, ele alınan konu güzelce işlenmeye çalışılmalı, diğer konular kendilerine ait konuların anlatılması sırasında değerlendirilmelidir. Vaazda konu bütünlüğünün sağlanabilmesi büyük ölçüde önceden hazırlık yapmak ile sağlanabilir. Gereksiz yere konuların birbirine karıştırılması genellikle hazırlıksız ve plansız vaaz yapılmaya kalkışılmasından kaynaklanmaktadır. Vaazın etkili ve faydalı olabilmesi için her şeyden önce onun önemsenmesine ve cemaate değer vermesine bağlıdır. Cemaatine değer veren ve vaazı önemseyen bir görevli mutlaka önceden hazırlık yapar, ve cemaatine de gerçekten faydalı olur.
4. Vaazın etkili ve yarlı olabilmesi için ele alınan konuya hakimiyet şarttır. Bunun yolu da çok okumak ve iyi bir hazırlık yapmaktan geçer. Görevli pek iyi bilmediği, hakkında sadece kulaktan dolma bilgilere sahip olduğu veya İslam’ın topluma anlatılmasıyla hiç ilgisi olmayan konulara girmemelidir. Söz gelimi iyi bilmediği, doğru olup olmadığından emin olmadığı bir teoriyi, bir meseleyi esas alarak bunun üzerine bir takım hükümler kurmaya kalkmamalı veya arka planını pek bilemeyeceği ve toplumun din konusunda aydınlatılmasıyla da pek ilgisi olmayan ülkenin dış politikası gibi mevzulara vaaz kürsüsünde girmemelidir. Vaazın etkili ve inandırıcı olabilmesi için kesin ve doğru olan delillere dayanması gerekir. Bu da bilgiyle gerçekleşebilir. Bu bakımdan vaaz yapacak görevliler çok okumak ve iyi bir ön hazırlık yapmak zorundadırlar.
5. Vaazda yumuşak bir üslup kullanılmalıdır. “Rabbinin yoluna hikmetle ve güzel vaaz ile davet et[2]” denilmekte ve firavn’a bile yumuşak bir giriş ile söz söylenilmesi[3] istenmektedir. Vaazdan amaç karşımızdaki insanlara yapıcı bir şeyler anlatmak, onların aklını erdirmek, gönlünü kazanmaktır. Bu da ancak yumuşak bir üslup ile yapılabilir. Bağırıp-çağırarak, hakaret içerikli sözler sarf ederek, şahsi öfkesini cemaat üzerinde yoğunlaştırarak dini bir mesaj verilemez. Böylesine bayağı bir üslup ile kimsenin gönlüne girilemez.

[1] Başkanlığın ilgili yayınlarından özetlenmiştir.
[2] Nahl 16/125
[3] Taha 20/44

Vaiz Ne Demek? Kısaca

Cuma’da iki hutbe arası ne okunur

Mevlidi Nebi Nedir? Ne Zaman Kutlanır

Azrail Kimdir Kısaca

Gıybet ve Zina