Vehhabilik Mezhebi Nedir?

Vehhabiliğin kurucusu, tarihi ve inancı hakkında bilgi

1 – TANIMI

XVIII. asırda Arap yarımadasında Muhammed b. Abdülvehhab tarafından kurulan dini-siyasi mahiyetteki bir mezheptir.

2 – TARİHİ

Vehhabilik Arap yarımadasında Necd do­laylarında Muhammed b. Abdülvehhab {1115-1206 / 1703-1792) tarafından kurulmuş, zaman içinde gelişerek günümüzde Suudi Arabistan’ın resmi mezhebi olmuş bir akımdır. Vehhâbiliğin diğer İslâm ülkele­rinde de mensupları bulunmaktadır. Vehhabi ismi, kurucusunun ismine izafeten muhalifleri tarafından verilmiş, Osmanlılar da bu hareketi bir nevi haricilik olarak de­ğerlendirmişlerdir. Vehhâbiliğin mensupla­rı kendilerini el-Muvahhidûn yani tevhid ehli diye isimlendirirler ve Ahmed b. Hanbel’in mezhebini devam ettiren Sünnî­ler olarak görürler. Bu arada Muhammed b. Abdülvehhab’ı da bu mezhebi yenileyen bir islâm alimi olarak değerlendirmektedirler.

3 – KURUCUSU

Muhammed b. Abdülvehhab Riyad yakı­nında bulunan Uyeyne’de doğdu. Kadı olan babasının yanında Öğrenimini tamamladık­tan sonra gittiği Mekke ve Medine’de İbn Teymiyye’nin fikirlerini Öğrendikten sonra Basra’ya geçti. Burada muhtelif ilmi tar­tışmalara katılarak gerçek dinin Kitap ve Sünnet’ten öğrenilmesi gereğini ortaya koydu. Yirmi üç yaşında iken Riyad yakınında bulunan Hureymile kasabasına gele­rek burada emir bi’l-ma’ruf ve nehiy ani’l-münker faaliyetini başlattı. Buradan Uyeyne’ye geçerek oranın emirine telkinler sonucunda çevredeki bir kısım türbeleri yıktırması halkın tepkisini çekti. Bir süre sonra tepkilerden çekinen İbn Abdülvehhab Der’iyye’ye geldi. Buranın güçlü ailelerinden Suudilerle anlaşan ve akrabalık kuran Muhammed b. Abdülvehhab, bu ailenin şahsında sağlam bir destek bulmuştu. Suud ailesi de şeyhin nüfuzundan istifade etmek suretiyle haki­miyet alanlarını genişletmek için bir fırsat yakalamış oldular.

4 – İNANÇLARI

Türbe, mezar ziyaretleri, tarikata girme ve benzeri işler yüzünden tevhidin bozul­duğunu iddia eden Muhammed b. Abdülvehhab yazdığı Kitabu’t-Tevhid adlı eserindeki düşüncelerini yaymaya ve insanları düştükleri şirkten uzaklaşmaya çağırıp kendilerine muhalif olanların kan ve mallarının helâl olduğunu ilan edince Necd ahalisi nezdinde büyük bir kabul gördü. Bu suretle Necd’lilerin yaptığı hareketler cihad olarak kudsiyet kazanmaya başladı. Mu­hammed b. Abdülvehhab’ın ölümünü mü­teakip Muhammed b. Suud tarafından daha önce başlatılmış bulunan hareketin siyasi cephesi geliştirilmiş, Osmanlılarla mücadeleler sürdürülmüş, bir asırdan biraz fazla bir süre içinde Arabistan yarımada­sında Vehhâbilik hareketi üzerine Suudi devleti kurulmuştur.

Muhammed b. Abdülvehhab’ın görüşle­rinin temelini teşkil eden ana prensip tevhiddir. O, Ehl-i sünnet kelâmcılarının çoğunluğu tarafından benimsenen ve Al­lah’ın zatı, sıfatları ve fiilleri yönünden birlenmesi manasındaki tevhid anlayışını onaylamaz. Ona göre tevhid kalple, lisanla ve amelle olmalıdır. Bunlardan biri noksan olduğu takdirde kişinin tevhid inancı te­şekkül etmez. Bir başka ifadeyle Muham­med b. Abdülvehhab ameli imana dahil etmekte ve böylece amel etmeyenlerin iman ve tevhid ehli olamayacaklarını be­lirtmektedir.

Muhammed b. Abdülvehhab, prensip iti­bariyle, şefaati kabul ediyorsa da bunun Allah’tan istenmesi gerektiği kanaatinde­dir. Ona göre Hz. Peygamber dahil hiçbir kimseden şefaat istenmez. Esasen, bu görüşüyle Muhammed b. Abdülvehhab yeni bir şey ortaya koymuş değildir; zira Allah’ın izni olmaksızın hiçbir kimsenin şefaat edemeyeceği konusunda Ehl-i sün­net arasında ittifak vardır. Diğer taraftan Muhammed b. Abdülvehhab, aşırılığını sürdürerek, Kitap ve Sünnet’te bulunmayan her yeniliği bid’at olarak değerlendirmiştir. Her bid’ati sapıklık olarak gören, akaid konusunda kelâmcıların, helâl ve haram konularında fakihlerin sözlerini delil olarak kabul etmeyen bu şahsa göre, bid’atlerin ve şirke vesile olan şeylerin başında mezarlar, türbeler ve bunları ziyaret etmek gelmektedir. Bunun gibi ölülere niyaz, tevessül, falcı ve müneccimlere inanmak bid’attir. Peygamber’in hatırasını ta’ziz maksadıyla hırka-i şerif ve sakal-ı şerif ziyaretleri, mevlit okumak, okutmak, camilerin süslenmesi, kubbe ve minare yapılması, muska takınmak… bid’attir ve kaçınılması gereklidir.

Bütün müslümanlarca benimsenen emir bi’l-ma’ruf ve nehiy ani’l-münker prensibi Muhammed b. Abdülvehhab ve mensubu olan Vehhâbîler tarafından katı bir şekilde uygulanmış, Vehhâbi olmayan diğer guruplar bunların hareketlerinden memnun kalmamışlardır. Zaman zaman kendilerin­den başkalarına reva gördükleri katliamlar, onların diğer müslümanlar arasındaki İtiba­rını kırmıştır. Diğer İslâm mezhepleri gibi Kitap ve Sünnet’i dinin kaynaklan olarak kabul eden Vehhâbiler, onları anlayıp tat­bik etme konusunda diğerlerinden ayrıl­mışlar, yalnızca Muhammed b. Abdülvehhab ve kendilerince muteber sayılan kimselerin görüşlerine bağlı kalmış­lardır.

5 – YAYILDIĞI BÖLGELER

Vehhâbilik günümüzde Suudi Arabis­tan’da hakim bulunmakta, diğer İslam ülkelerinde ise münferit vehhabi hareketler görülmektedir.

BENZER KONULAR:

• Vehhabiler nasıl namaz kılar
• Vehhabilik-Selefilik Nedir
• Vehhabilik mezhebi nedir? Vahabi kimdir
• Vehhabilik nedir kısaca bilgi
• Vehhabilik ne demek kısaca