Vicdan nedir neye yarar

Vicdan sözlük anlamı

Vicdan nedir kısaca tanımı:
İnsanın, davranışlarını ahlak niteliklerine göre ayırt edip bunlardan dolayı onu takdir eden ya da suçlayan psikolojik yetenektir.

Vicdan, insandaki ahlak-i bilincin adıdır. Yaratılışı gereği insan, iyi ve kötü arasındaki farkı anlayıp ayırt edebilecek bir psikolojik donanıma sahiptir.
İnsandaki bu manevi yetenek, niyet ve maksadımızı, davranışlarımızı inceleyip denetleyerek, iyi ve kötü değer yargılarına göre bunları Ölçer, karşılaştırır, değerlendirir. Sonuçta iyi ile kötü olanı birbirinden ayırt eder ve buna göre bir tepki ortaya koyar. Eğilim ve davranışlarımız ahlak kurallarına uygun olursa vicdan tarafından güzel bulu­nup takdir edilir, aksi takdirde ise cezaya çarptırılır. Vicdanın cezası pişmanlık, ıztırap, azarlama, aşağılama, suçluluk duy­gusu ve kendinden nefret etme şeklinde kendisini gösterir. Vicdanın ödüllendirmesi ise sevinç, genişlik, tatmin, haz ve huzur duyma şeklindedir.

Hadislerde vicdan:
Hz. Muhammed, in­sandaki bu ahlâkî yeteneğin varlığını ve etkinliğini şu şekilde dile getirmiştir: “İyilik ve hayır ahlâkın güzelliğidir. Kötülük ve günah, vicdanını tırmalayan ve halkın bil­mesini İstemediğin tutum ve davranışlardır” (Müslim, Bİrr, 14-15; et-Tirmizî, Zühd 52; Müsned, 4/182, 228-29).

Aynı konu bir başka hadiste biraz farklı olarak şöyle ifadelendi­rilir: “İyilik ve hayır kalbin tatmin olduğu şeydir, kötülük ve günah da vicdanı sızla­tan ve ona acı veren şeydir. Aksine yargıda bulunsalar da aldırma” (Dârimî, Büyü’, 2; Müsned, 4/194).

Vicdan yalnız kişinin kendisine ait olan davranışları değil, başkalarının davranışlarını da değerlendirir ve onlar hakkında yargıda bulunur. Böylece o davranışın sa­hibi hakkında bizde ya sevgi ya da nefret duygusu uyanır. Bu şekilde vicdan bir dav­ranışın öncesinde ya da sonrasında, davranışın Özelliğine göre onun hakkında iyi ya da kötü olduğuna dair bir belirlemede bulunur. Eğer davranış iyi ise hoş karşılar ve takdir eder, kötü ise kınar ve azarlar. Vicdan bu hükümleri verdikten sonra bizde birtakım ahlâkî duygular meydana gelir. Sevgi, nefret, zevk, pişmanlık, suçluluk, sempati, övgü, yergi, tatmin ve huzur.. gibi.

Vicdanın emirlerine boyun eğen kişi kendisini büyük bir manevi Ödül kazanmış hisseder; gönül hoşluğu ve derûni zevk duyar. Bunlara karşı gelen ise, içinde şiddetli bir sıkıntı ve manevi bir azabın acıları­nı hisseder. İnsan kendisini, vicdanın yergi­sine konu olacak davranışlardan ne kadar uzak tutarsa, karakterini o ölçüde sağlam­laştırmış ve ahlâkî olgunluğa yükselmiş olur. Çünkü, iyi çalışan bir vicdanî sorumlu­luk kişiyi kötülükten engeller ve iyi olanı yapmaya sevkeder. Fakat yalnızca vicdanın cezalandırması korkusu, insanların ahlâklı bir hayat yaşaması için yeterli değildir. Çünkü, insandaki her tabii yetenek gibi vicdanın da gelişip olgunlaşması ve varlığı­nı gerçekten ortaya koyabilmesi, yetişme şartlarına ve eğitime bağlıdır. Çocuk, ana-babasından aldığı ahlaki değerleri büyük ölçüde kendi vicdanına yerleştirir. Ayrıca daha pek çok sebep ve faktörü vicdan üzerinde olumsuz etkide bulunarak, onun aslî saflığını, fıtri selâmetini bozabilmektedir. Pişmanlık, ıztırap, azarlama ve kınama her zaman yapılan hata ile uygunluk göstermez. İşlenen yanlışları izleyen pişmanlık ve ızdırap da herkesin duyarlılık derecesine göre değişmektedir. Çok büyük bir cinayet, esnek vicdanlar nazarında önemsiz bir suç olarak değerlendirilebilir. Bazı insanlar ise, en küçük bir kusurdan dolayı aşırı derecede huzursuz olurlar. Kötülük işleye işleye in­sanlar ahlâkî duyarlılıklarını kaybedebilirler ve böylece kötülüklerden dolayı vicdanî bir sorumluluk karşısında kalmazlar. Vicdan azabı, buna yol açan faktörün sorumluluğu nisbetinde değil, kişinin karakter yapısına ve ahlâkî duyarlılık derecesine göre gerçek­leşmektedir. Bundan dolayı, ilâhî bir otori­tenin emir ve ölçülerine göre yapılanma­yan bir vicdan, tek basma iyiye yöneltmek­te yetersizdir. Vicdan, kendi gelişim ve olgunluğunu, dini değerlerle uyum içeri­sinde bir yönelişe sahip olmakla sağlayabilir.

BENZER KONULAR:

• “Vicdan”, “ön yargı” kelimelerinin anlamlarını araştırınız.
• Zinaya yaklaştım Vicdan azabı çekiyorum
• İnsanın Vicdani sesi Allah ın sesi midir
• Vicdan ne demek kısaca tanımı
• Vicdanım sızlıyor…