Zekât 40’ta 1 nerede geçiyor? Kırkta bir oranında zekât vermek farz mıdır?

Zekat nisab miktarının kırkta bir (1/40) olduğunun delilleri nelerdir?

Zekat oranının kırkta bir (1/40) olduğu hususunda birçok hadis bulunmaktadır ve bu oran, İslam hukukunda altın, gümüş ve ticari mallar gibi belirli mal varlıkları için uygulanmaktadır. Zekat oranının kırkta bir olarak belirlenmesinin dayandığı deliller arasında Peygamberimiz Hz. Muhammed’in (asm) hadisleri önemli yer tutar. Bu hadisler, altın, gümüş ve diğer ticari mallar için zekat oranını net bir şekilde belirtir.

Örneğin, Peygamber Efendimiz (asm), Hz. Ali’ye şu şekilde buyurmuştur:

“Senin iki yüz dirhemin olduğu ve üzerinden bir yıl geçtiği zaman, bundan beş dirhem zekat vermen gerekir. Yirmi dinar oluncaya kadar da altın paradan sana bir şey lazım gelmez. Yirmi dinarın olduğu ve üzerinden bir yıl geçtiği zaman bu paradan yarım dinar zekat vermen gerekir.” (Ebu Davud ve Beyhaki, Neylül Evtar, IV, 138)

Bu hadis, altın ve gümüş için zekat nisabını ve oranını açıklamaktadır. Buna göre, kişinin sahip olduğu altın ve gümüş belirli bir nisab miktarını (yirmi dinar altın veya iki yüz dirhem gümüş) geçerse, bu mal üzerinden zekat verilmesi gerekir. Oran ise kırkta bir, yani %2,5’tir.

Bir diğer hadiste, Peygamberimiz (asm) şöyle buyurmuştur:

“Altın üzerinden yirmi miskalden azından zekat yoktur, gümüş üzerinden iki yüz dirhemden azından zekat yoktur.” (Ebu Ubeyd rivayeti)

Bu hadis de altın ve gümüş için nisab miktarını belirtmektedir. Zekat verilmesi gereken nisaba ulaşıldığında, oran olarak kırkta bir uygulanır.

Ayrıca, sahih kaynaklardan rivayet edilen başka bir hadiste de şu şekilde belirtilmiştir:

“Her kırk dirhemden bir dirhem paranızın zekatını verin. İki yüze tamamlanıncaya kadar size bir şey vermek gerekmez. Para iki yüz dirhem olunca bundan beş dirhem zekat vermek gerekir. Fazlası bu hesaba göre zekata tabidir.” (Darekutni ve Esrem rivayetleri)

Bu hadis, gümüşün zekat oranını açıklamakta ve aynı zamanda nisab miktarını belirtmektedir.

Bu deliller, altın, gümüş ve ticari mallar için zekat oranının kırkta bir olmasının dayanağıdır ve İslam fıkhında bu uygulama asırlardır kabul görmüştür. Oranın kırkta bir olarak belirlenmesi, toplumda dengeli bir paylaşım ve sosyal adaletin sağlanması amacı taşır.

Sonuç olarak, zekat oranının kırkta bir olmasının delilleri Hz. Peygamber (asm)’in sahih hadislerine dayanmaktadır ve İslam fıkhında bu oran, toplumun zenginliklerinin belirli bir kısmının ihtiyaç sahiplerine ulaştırılması için belirlenmiştir. Bu sayede, toplumdaki gelir dengesizliğinin azaltılması ve dayanışmanın artırılması hedeflenmiştir.

Nisab miktarının altın ve ticari mallarda kırkta bir olduğu hususunda Peygamberimiz (asm)’in ve sahabelerin beyanları vardır.

Altın ve gümüşte farz olan zekat miktarı 1/40, (kırkta bir) yani yüzde iki buçuk (%2,5)’tur. Kişi iki yüz dirhem paraya sahip olunca ve bu paranın üzerinden bir yıl geçince bundan beş dirhem zekat vermek gerekir. Yirmi miskalde ise yarım dirhem gerekir.

Bu görüşün dayandığı delil, bu konuda sabit olan hadislerdir. Bunlardan biri Hz Peygamber (asm)’in Hz. Ali (ra)’ye söylediği şu hadistir:

“Senin iki yüz dirhemin olduğu ve üzerinden bir yıl geçtiği zaman, bundan beş dirhem zekat vermen gerekir. Yirmi dinar oluncaya kadar da altın paradan sana bir şey lazım gelmez. Yirmi dinarın olduğu ve üzerinden bir yıl geçtiği zaman bu paradan yarım dinar zekat vermen gerekir.“(1)

Hz. Peygamber (asm) şöyle buyurmuştur:

“Altın üzerinden yirmi miskalden azından zekat yoktur, gümüş üzerinden iki yüz dirhemden azından zekat yoktur.“(2)

“Her kırk dirhemden bir dirhem paranızın zekatını verin. İki yüze tamamlanıncaya kadar size bir şey vermek gerekmez. Para iki yüz dirhem olunca bundan beş dirhem zekat vermek gerekir. Fazlası bu hesaba göre zekata tabidir.“(3)

Dipnotlar:

1. Bu hadis Ebu Davud ve Beyhakirivayet etmişlerdir. Neylül Evtar, IV, 138.
2. Bu hadisi Ebu Ubeyd rivayet etmiştir.
3. Bu hadisi Darekutni ile Esrem rivayet etmiştir. Ebu Davud Hz Aliden rivayet etmiştir. Hz. Ali ile İbn Ömer’den rivayet edilmiştir.

( Prof. Dr. Vehbe Zuhayli, İslam Fıkhı Ansiklopedisi)

Zekat oranının kırkta bir (%2,5) olmasının dayandığı temel deliller şunlardır:

1. Hadisler:

Hz. Ali’ye Hitaben Hadis: Peygamber Efendimiz (s.a.v.) Hz. Ali’ye (r.a.) hitaben “Senin iki yüz dirhemin olduğu ve üzerinden bir yıl geçtiği zaman, bundan beş dirhem zekat vermen gerekir.” buyurmuştur. Bu hadis, 200 dirhem gümüşün zekatının 5 dirhem olduğunu, yani kırkta bir oranında zekat verilmesi gerektiğini göstermektedir. (Ebu Davud, Beyhaki)
Altın ve Gümüş Nisabı Hadisi: “Altın üzerinden yirmi miskalden azından zekat yoktur, gümüş üzerinden iki yüz dirhemden azından zekat yoktur.” hadisi, altın ve gümüş için nisap miktarını belirtirken, zekat oranına dair dolaylı bir bilgi de içermektedir. Zira bu miktarlar üzerinden zekat verilmesi gerektiği anlaşılmaktadır. (Ebu Ubeyd)
Kırk Dirhem Hadisi: “Her kırk dirhemden bir dirhem paranızın zekatını verin. İki yüze tamamlanıncaya kadar size bir şey vermek gerekmez. Para iki yüz dirhem olunca bundan beş dirhem zekat vermek gerekir. Fazlası bu hesaba göre zekata tabidir.” hadisi, kırkta bir oranını açıkça belirtmektedir. (Darekutni, Esrem, Ebu Davud)

2. Sahabe Uygulaması:

Hz. Peygamber (s.a.v.) döneminde ve sonrasında sahabelerin zekatı kırkta bir oranında verdikleri bilinmektedir. Bu da, zekat oranının bu şekilde anlaşılıp uygulandığını gösteren önemli bir delildir.

3. İcma:

İslam alimleri, zekat oranının kırkta bir olduğu konusunda icma etmişlerdir. Yani bu konuda görüş birliği içindedirler.
Özetle, zekat oranının kırkta bir olması, hem Hz. Peygamber’in (s.a.v.) hadisleriyle sabittir hem de sahabe uygulaması ve icma ile desteklenmektedir. Bu nedenle Müslümanlar, zekatlarını bu orana göre hesaplayıp verirler.